прайшлі учора па прыспелай ніве
зноў тыя самыя, ўсё тыя жабракі.
Тут хлеб... тут хлеб мой...— я крычаў,
вы атрымалі ўжо сваё, вы атрымалі...
Яны не слухалі, ішлі і рвалі прагна
мае сцябліны...
А пасля — натоўпы...
Прыбіліся,
брылі, нібы з палону,
кудысьці вінавата і бязладна
і мармыталі: наш надзённы хлеб,—
і каласы сашморгвалі у жмені...
Тады — звяры...
Панура і трывожна
па збажыне цягнуліся, як быццам
прыпаміналі кут, куды памерці
паспець ім трэба...
Зяпамі зрывалі
і елі зерне разам з асцюкамі...
Пасля нахлынуў грай —
і крумкачы,
нібы сатрэсеныя, ўпалі з-пад нябёсаў,
крычалі: трэба...— і вілі з саломы
нязграбныя затуленыя гнёзды...
Заўчасна агаліліся палі,
мой ураджай жніва не дачакаўся
і разабраны плён мой дзе-куды...
Як цяжка падымацца ад зямлі
і жыць наноў, наноў араць і сеяць,
любіць і спадзявацца — ўсё наноў...
Чаму я не памёр учора?..
Навошта чалавеку гэтак многа
адводзіцца і ўвагі і прастору? —
ступай, дзе хочаш, ды не паступайся...
Настане вечар — стомлены кладзецца
заснуць і спаць і ўсё, што ёсць, забыць...
І спіць, і забывае,
але ўранку
яго абудзяць жыць выпрабаванні
і рыхтавацца плёнам да жніва...
Чаму жніво на мой плён не паспела,
паспее зараз — што я пакажу?..
Дзе затрымаўся,
дзе падзеўся сейбіт?..
Адно плывуць аблокі і маўчанне,
аблокі і шматзначнае маўчанне,
разгойданае крыкам крумкачоў,
выццём звяроў, усклікамі натоўпаў
і шэптам жабракоў...
А там, за ім —
як мог яго раней не заўважаць я,
чаму не заўважаў яго раней?!.—
свяціўся незнішчальны голас Сэнсу
і падымаў з зямлі непераможна:
Я хлеб ваш... я ваш хлеб... я хлеб жыцця.,
вяртаючы наноў выпрабаванням,
надзеі,
выспяванню
і жніву.
І
Як альшына мая — з-пад піл,
як вужака мая —
з-пад бота,
застагну,
упаду ў нахіл...
Напачатку было балота.
Не вядзьмарка — не ажыву:
як душа пакідае цела,
апантанасці і жніву
уступаю свае надзелы.
Па адстойніках і равах,
праз малыя і буйныя рэкі
паўтараецца даўні шлях,
мой апошні —
з вараг у грэкі.
Пераходзілі эры,
святло
пагасала,
і сутарэнні
нагрувашчваліся —
было:
першаснасць... першатварэнне.
Немаўленства сівой зямлі —
скамянее:
пасля спарону...
Навакольныя дрэвы знялі
свае велічныя кароны.
Бор далёкі вее бяду,
ахінаецца ў пыл і дрымоту...
Неспадобнае — адыду...
Напачатку было балота.
Вызначаючы цемру і бель
і жыццёвыя пуцявіны,
ўсцяж
праносілася мадэль
жыццядайнай душы буслінай.
Разляцеліся ўсе буслы —
расцерушыліся абяцанкі:
што насілі,
тым абняслі...
Бы кругі на вадзе — буслянкі.
Аднадзённы і хлеб, і век...
Нерухомее горада постаць...
На няўцямныя поспех і спех
наклікаецца цямная помста.
Наганяючы небыццё,
навастрыліся аэрадромы...
Хай вядома ўсім: леціце...—
залятаеце ў невядома...
З'явы звязваюцца ў чаргу,
надыходзяць
неспадзявана!..
Каб зыначыцца — не змагу,
выпадае: само не стану...
Далягляд, бы ў слязе, ў смузе.
Дзе шукаюць каровы напіцца —
хмара дольняя папаўзе...
Перасохлі мае крыніцы.
Разгубіліся пацеркі з рук —
журавіны...
Імшар сівее...
З раўнавагі — у збойны зрух:
прачынаюцца сухавеі.
Вымкне будучыня маной,
непадманная — засумуе...
Плача кнігаўка нада мной,
хто аплача яе самую?..
ІІ
Баламуцячы сілу ліхую,
сінявокі, як дзень, валхвец —
у балоце глухім валхвуе
экскаватаршчык Абравец.
Нібы здані з дрыгвы паўсталі...
На гнілыя калоды, на мхі,
на паганыя воды ссылалі
дух нячысты і дух ліхі.
Індульгенцыя на памылкі:
прэч з абседжанага жытла...
Быццам скончаны тэрмін ссылкі
ці амністыя надышла.
Пойдзеш коса ці пойдзеш проста
не натрапяцца грэбля і гаць...
На усе навакольныя вёрсты
вокі чортавыя глядзяць.
Булькаценне... пасма рудая...
павуцінне... кшакі... брыжы...
Ноч настане —
ад небакраю
наварушваюцца міражы.
Чорным дымам душаць дыханне,
белай немаччу цвіляць кроў,
сутыкаюць,
нібы ў яднанні,
скрыгат сталі і рык звяроў.
У крутыя звіваюць завівы
непадобныя паясы,
адчыняюць нябесныя злівы
і падземныя галасы.
Патаемныя твораць чары
з чалавечых дзей і высноў...—
І ўстаюць —
тут і там —
пачвары:
грозны перад-і пасляслоў.
Читать дальше