Ігар Бабкоў - Адам Клакоцкі і ягоныя цені

* * *

Сартр меў рацыю, — запiсаў ён сiнiм флямастарам, — мы нiколi ня ёсьць тымi, кiм мы ёсьць, i заўсёды ёсьць тымi, кiм мы ня ёсьць. Мы нават ня ведаем, цi сапраўды мы існуем .

* * *

Каля тэлевiзара ў холе было зашмат людзей. Ён асьцярожна падышоў, прытулiўся да сьцяны. Iшоў незаплянаваны выпуск СiЭнЭн, празь сьпiны на экране была бачная чародка панцырных машын, што з характэрнымi гукамi ехала па вулках апусьцелага гораду.

Пяты танкавы корпус расейскае армii ўваходзiў у Менск. Пачынаўся чацьверты падзел Усходняе Эўропы.

* * *

Яму асьцярожна спачувалi. Ён цяпер вёў яшчэ сэмiнар для выкладчыкаў, дзе, як мог, камэнтаваў ход падзеяў i далейшыя пэрспэктывы. «Гэта анiчога не вырашае», — паўтарыў ён словы аднаго менскага сябра. Прафэсары ў адказ усьмiхалiся загадкавымi ўсьмешкамi, сэнс якiх ён не хацеў разумець.

* * *

Усё сапраўднае адбываецца недзе там, за фiранкамi , запiсаў ён.

Крыс паведамiў, што на наступны год наўрад цi можна будзе працягнуць кантракт: нiхто не зацiкаўлены ў тым, каб фiнансаваць прывiды, альбо сны — такiя доўгiя сны аб iснаваньнi.

* * *

Дзень таяў, быццам недарэчны веснавы сьнег за вокнамi, асьцярожна прасядаў у сутоньне, стомлены, сьмяротна хворы. Разам зь iм цьмянелi фарбы, згасалi лiхтары. Горад цкавала ноч... Пакойчык. Так, пакойчык. Заўсёды знаходзiш сябе тут — i заўсёды знаходзiў. Ня памятаеш, калi гэта пачалося — гэты прастакутнiк падлогi, сьцены, столь, шпалеры. Хочацца сказаць: гэтак было заўсёды. Так, i лямпа пад стольлю — заўсёды. I фiранкi. Калi ўважлiва глядзець на iх зморшчынкi, на ледзь бачнае пагойдваньне, на тое, як зьмяняецца ўзор на бачынках — можна забыцца на ўсё. Але яны разыходзяцца i — апошнi тэатар — адбываецца там, за фiранкамi.

* * *

Ён вяртаўся праз Парыж, Вену й Менск, праз гады й падзеi, праз расейскiя танкi й праскiя кавярнi, праз пазнаньскіх iнтэлектуалаў i крывыя вiленскiя вулкi. Ён вяртаўся ў маўклiвы горад, якi не захацеў стаць мiтам, у горад, дзе маленства дарэшты зблыталася з каштанамi, а немудрагелiсты малюнак вулак, здавалася, iснаваў адвеку — цi то iх узрост быў старэйшы за яго, цi то праўда Плятона й спрадвечныя эйдасы забрылi ў вобразы ягонага дзяцiнства.

Ён вяртаўся, ён бег, нязграбна, сьмешна, безнадзейна, i расейскi вартавы гелiкоптар кружляў над iм, робячы далёкiя колы, хаваўся й вяртаўся зноў, каб працягнуць прыемнасьць, каб забiць яго не адразу, а ён усё бег, утаймоўваючы сэрца, у нiкуды, чымсьцi падобны да Дыянiса, а можа, і сам Дыянiс, памерлы i ўваскрослы бог, на тлустай чорнай ральлi Ўсходняй Эўропы.

Менск, 1994 г.

Прагрукатаў, шпурнуў на чыгунныя рэйкі, пацягнуў за сабой. Здалося: усё рынулася наўздагон. Але колы гучаць здалёк, вось іх ужо ня чутна. І да цьмянага шэрага сьвятла дадаўся гостры агеньчык цыгарэты. Малады хлапец, амаль што юнак, шмат часу стаяў, прытуліўшыся да агароджы, рука з цыгарэтай ледзь бачна дрыжэла. Потым ён павольна пайшоў каштанавымі прысадамі... На шматпавярховым гатэлі зьлева гэтак жа павольна каналі літары відэагазэты...

Асьцярожна, спрабуючы ня бразгаць, ён адамкнуў дзьверы, у перадпакоі паклаў торбу на падлогу, адразу прайшоў на кухню. Там з хвіліну сядзеў, абхапіўшы голаў рукамі. Потым знайшоў каўны млынок, засыпаў кавы, абкруціў ручніком, улучыў у разэтку. Гук усё адно быў прарэзьлівы, хлапец здрыгануўся.

У суседнім пакоі жанчына расплюшчыла вочы, прыслухалася. Паднялася, накінула халат, пашукала пантофлі. Адчыніла кухонныя дзьверы, але не ўвайшла, затрымалася ля іх.

— Мінулае начы ўсё нешта грымела на вуліцы, я так і не заснула... Яна сказала гэтыя словы стомлена й крыху няўпэўнена, быццам выбачалася. Хлапец вылучыў млынок, сеў, пагледзеў ёй ў вочы.

— Вядома, ноч. Так усё і адбываецца. Патанаеш у начы, нешта грыміць, скавыча й няможна спаць... Жанчына пацёпала плячыма.

— Пра што ты гаворыш? Хутка будзе сорак дзён... Бацька ўжо паставіў агароджу, зрабіў на заводзе... Трэба шмат грошай, дзе ж ты іх возьмеш... Калісьці і я там лягу...

— Ноч — лепшы час, каб верыць у сьвятло...

Жанчына ўзяла зэдлік, села, стомлена прытулілася да сьцяны.

— Пра што ты гаворыш? Ты ўвесь час пра штосьці гаворыш, я не разумею... Ты паглядзі на сябе, які ты стаў... Раней прыяжджаў, прыемна было глядзець... А цяпер...

Малады хлапец выцягнуў цыгарэту.

— Анічога ня здарылася. Ужо колькі год анічога анідзе... Ня варта нэрвавацца...

— Раней прыяжджаў, усё падабалася...

* * *

Наступным днём пасьля абеду хлапец стаяў у бібліятэцы, павольна гартаў томік Акутагавы. Бібліятэкарка, якой ужо не аднойчы прыходзілася спускацца ў сховішча і вяртацца ні з чым, глядзела на яго з прыкрасьцю.