Валянцін Акудовіч - Дыялогі з Богам

Зрэшты, тут я меруся распавесці не пра беларусаў увогуле, а толькі пра сябе ў праекцыі на сваю краіну… Дык вось, калі Беларусь раптам здарылася, мне яшчэ трэба было зрабіцць з сябе беларуса, каб мець магчымасць ушчыльную прытоесніцца да яе. Справа не выглядала простай, але дапамагала тое, што на тую пару ў гэтую справу навалай улегліся дзесяткі, а мо і сотні тысяч людзей. Як на мой розум, дык тая экзістэнцыйная мадэрнізацыя беларусаў па духоўнай значнасці нічым не саступала перастварэнню паганцаў у хрысціянаў.

Вядома, найбольшай праблемай рушэння ў беларусы была мова. Цікава, што кожны гэтую праблему вырашаў на ўласны спосаб, бо дзяржава супраціўлялася прыйсцю беларушчыны. Пра свой персанальны досвед вяртання ў мову я ўжо распавядаў на старонках гэтай кнігі. Тут адно трохі паўтаруся, згадаўшы апошні эпізод з таго досведу.

«Аднойчы я прачнуўся яшчэ да відна і ніяк не мог заснуць, бо мяне вярэдзіў мой сон. Ён быў нічым не адметны, аднак спаць замінаў. Я доўга муляў бакі, спрабуючы зразумець, у чым тут справа, пакуль не дапетрыў, што ў тым сне і я сам і мае інфернальныя хаўруснікі размаўлялі па-беларуску.

Я шчасліва заўсміхаўся ў цямрэчы. Вось і скончыўся твой шлях да Беларусі! Бо калі на мове ўжо загаварыла тваё падсвядомае – дык далей няма куды.

Я апошні раз перакуліўся на другі бок і адразу заснуў.»

* * *

Прачнуцца ранкам у сваёй краіне… і аднойчы зразумець, што яна ніколі не стане тваёй, калі ты не заб’еш у сабе штучна прыдуманага ідэолагамі нацыяналізму беларуса. Гэтае бязлітаснае здумленне скалане мяне яшчэ ў пару панавання праменістых нацыянальных ідэалаў. Таму я доўга нікому не скажу пра сваю эўрыстыку, адно буду палохацца яе застаўшыся сам-насам.

Тым часам праменісты ідэалізм у каламуці рэальнасці спакваля сыходзіў на нішто, пагражаючы зноў пакінуць мяне без сваёй краіны. Суіцыд рабіўся непазбежным. Я неадкладна мусіў забіць у сабе беларуса, створанага нацыянальнымі рамантыкамі неведома дзеля якой, але відавочна не гэтай краіны. Ён не меў нічога агульнага з тым чалавекам, што цяпер жыў на тутэйшых абшарах і да таго ж не пасаваў таму часу (постмадэрноваму), у якім жыў я.

Аднак найбольшай хібай гэтага штучна вымудранага голема было тое, што ён ахопліваў толькі адно (нацыянальнае) вымярэнне адвечна шматвымернай беларускай суб’ектнасці. Гэты логацэнтрычна просталінейны канструкт па азначэнню адмаўляў талерантную амбівалентнасць, шызафрэнічную размаітасць, не-лінейную ўсеахопнасць (і да т. п.) нашай ментальнасці. Інакш кажучы, ён загадваў мне атрусіцца ад тутэйшай шматстайнасці, каб такім чынам перарабіцца з чалавека ў ідэалагічнага курдупеля (і гэта ў эпоху краха ўсіх ідэалогій!). Больш за тое, ён рашуча патрабаваў, каб я праз уласныя вымогі запыніў ліючыюся форму… адвечнага беларускага шляху (Ігнат Канчэўскі) ў нерухомай нацыянальнай канструкцыі…

Шчыра кажучы, мне было не толькі страшна, але і шкада нішчыць у сабе гэтага апантанага нацыяналізмам чалавека. Я ж не збыўся мары аб тым, каб Беларусь сталася спрэс беларускай. Але вось сама Беларусь нічога падобнага не хацела, яна як заўсёды імкнулася да мультыкультурнай сваволі і з гэтага апыналася чужаніцай кожнаму, хто мерыўся ўплішчыць яе ў нейкі апрычоны фармат.

Так, мне было і страшна, і шкада… Але я прагнуў сваёй краіны, а не чужаніцы — таму не меў выбара.

І я забіў яго.

* * *

Прачнуцца ранкам у сваёй краіне і ўсцешана падумаць, што ў цябе ёсць свая краіна…

Як вядома, Біблія надыктаваная самім Панам Богам. А паколькі першы поўны збор Бібліі запісаны іўрытам, дык адсюль быццам само сабой вынікае, што на тую пару Бог найлепей ведаў старую габрайскую мову. Хаця наўрад ці падобнае меркаванне адпавядае сапраўднасці, бо потым Бог яшчэ шмат з кім сумовіўся паасобку (прынамсі, сведчанняў таму ў святых кнігах даволі), і далёка не ўсе ягоныя сумоўнікі былі габраямі. Тым не менш усе яны разумелі словы Бога, як уласныя. З чаго будзе лагічна выснаваць, што Бог быў (і, пэўна, застаецца) паліглотам. Зрэшты, і дзіўна, каб яно было неяк інакш. Праўда, нельга выключыць, што ў звычайным, фанетычным разуменні Бог увогуле не размаўляе, а тэлепатуе свае думкі (абмінаючы нашыя вушы) напрасткі ў галаву ці сэрца, альбо адразу туды і туды...

Але гэтым разам мяне не столькі сам Пан Бог цікавіць, колькі гістарычная радзіма чалавека — Эдэм. І перадусім: на якой мове ў Эдэме размаўлялі Адам і Ева? Праўда, для шмат каго тут няма аніякага пытання. Маўляў, паколькі пра Адама і Еву апавядаецца ў Бібліі, а Біблія запісаная іўрытам, дык выглядае амаль бясспрэчна, што Адам з Евай таксама размаўлялі нейкай старажытнагабрайскай мовай.