Іван Мележ - Мінскі напрамак. Том ІІ

Вышла сакратарша і з ледзь прыкметнай ноткай інтымнасці сказала, што групенфюрэр яго хутка прыме.

Рзйзе быў «шчасліўчыкам». Сын фабрыканта абутку, першага багацея ў горадзе, ён змалку прывык мець ад жыцця ўсё, што хочацца. Да таго ж і прырода яго не пакрыўдзіла: ён быў красамоўным і яго лічылі разумным. Жанчыны гаварылі, што ён прыгажун, і былі шчаслівыя, калі ён хацеў іх кахання.

Рэйзе лёгка збліжаўся з імі і лёгка іх кідаў, як толькі дабіваўся свайго. Ён быў упэўнены, што жанчыны нібы існуюць для таго, каб даваць яму ўцеху, і не разумеў, чаго яны пасля чапляліся за яго, плакалі. Ён пагарджаў такімі. У яго былі каханкі ў многіх гарадах Германіі, дзе яму даводзілася быць, але яны ніколі больш не цікавілі яго.

Жыццёвая кар'ера Рэйзе была такой жа лёгкай. Справы, за якія ён браўся, заўсёды ўдаваліся. Ён лёгка скончыў універсітэт, падаўся ў эсэсаўскую часць, дзе быў заўсёды «на віду», увесь час узвышаючыся чынамі.

Калі прышлося, ён лёгка, без ваганняў, стаў забіваць вінаватых і невінаватых. За гэтыя «заслугі» ён атрымаў у Польшчы жалезны крыж.

Пасля Польшчы ён папаў быў у Вязьму, уцёкшы з якой пры адступленні, выгадна ўладзіўся ў Мінску каля Коха, а потым каля Готберга, які давяраў яму асабліва важныя даручэнні. Сябры Рэйзе лічылі, што ён далёка пойдзе.

Готберг прыняў Рэйзе вельмі хутка, незвычайна хутка, і з гэтага штурмбанфюрэр адразу зрабіў свой вывад: відаць, будзе сур'ёзная справа.

Готберг, які толькі што адпусціў начальніка паліцыі, падняў на штурмбанфюрэра халодны позірк і запытаўся, чаму той не хутка прыходзіць, калі яго клічуць. Рэйзе сказаў, мімаволі трапечучы, што ён быў у Радзе.

— Я даручаю вам важную і небяспечную справу. Вы можаце або атрымаць новы чын, або згубіць усё. І галаву ў тым ліку.

— Я гатовы, мой групенфюрэр!..

— Справа патрабуе хуткасці, энергіі і — таленту. Я выбраў вас...

— Я пастараюся, мой групенфюрэр.

Готберг сціх на хвіліну, а калі загаварыў зноў, то ў голасе яго Рэйзе адчуў стрыманую ярасць і рашучасць.

— Армія адступае!.. Не, яна — бяжыць. Яна ганебна ўцякае, нават не стрымліваючы наступленне камуністаў... Фронт коціцца сюды... Бальшавікі ірвуцца да Мінска. Яны хочуць вы-ра-таваць Мінск!— губы Готберга скрывіла спазма злосці.

Ён кінуў позірк, поўны нянавісці, у бок акна, за якім спакойна зелянелі клёны і вязы сквера.

— Мы ім можам пакінуць яго. Так, пакінуць!.. Але яны, уступіўшы сюды, адчуюць не радасць, не шчасце, а гора, страх, жах. Яны скалануцца ад жаху, бо не ўбачаць тут ніводнага дома. Мы зробім тут дзікую пустыню, пустыню смерці і крыві! Іх ніхто не выйдзе сустракаць, ніхто: ні адной душы тут не застанецца!..

У Рэйзе, хоць ён меў натуру стрыманую, ад гэтых слоў зацяло дых: які моцны, жорсткі і рашучы чалавек, якія вялікія планы — увесь горад, сотню тысяч людзей...

— Рускія спяшаюцца, штурмбанфюрэр, яны думаюць апярэдзіць нас. Але ім гэта не ўдасца!.. Я зараз жа пачынаю выконваць свой план, з якім і звязана заданне табе. Ты будзеш сачыць за лагерамі — яны павінны як мага хутчэй ачышчацца... Як мага хутчэй!

— Яволь, мой групенфюрэр. Як мага хутчэй!

Готберг, адчуўшы, што Рэйзе галоўную задачу зразумеў, пачаў даваць розныя практычныя парады.

6...

Рэйзе яшчэ з будынка выклікаў машыну. О, ён умеў, дзе трэба, быць і хуткім і рашучым.

Праз якую-небудзь чвэрць гадзіны яго машына падляцела да будынка камендатуры лагера каля вёскі Дразды.

Рэйзе, які яшчэ на хаду выскачыў з машыны, загадаў зараз жа паклікаць шэфа лагера; начальніка, аднак у камендатуры не было, і некалькі салдат з аховы пабеглі шукаць яго.

«Шэф» прышоў расчырванелы, млявы, з сытай санлівасцю ў вачах: яго выцягнулі са сталовай.

— Дзе вы прападаеце?— хмура і грозна спаткаў яго Рэйзе, і, не чакаючы адказу, скамандаваў: — Хадзем!

Яны падаліся ў лагер. Рэйзе хуткай, рашучай хадой пачаў абыходзіць баракі, каля якіх сядзелі, стаялі і ляжалі абарваныя, змарнелыя людзі.

Поруч з ім, крыху ззаду, насцярожана спяшаўся шэф. Рэйзе, строгі, з непадступным выглядам, безупынку, шырокім крокам ішоў ды ішоў, аглядваючы людзей, ахову; ён нават чамусьці палічыў неабходным зазірнуць на кухню. Штурмбанфюрэр лавіў на сабе запытальныя позіркі шэфа, але знарок маўчаў, нібы тоячы штосьці грознае.

Шэф, якога такое маўчанне трывожыла, паскардзіўся, што каманда пры лагеры малаватая, аднак Рэйзе таксама прамаўчаў.

Абышоўшы лагер, ён вярнуўся да будынка камендатуры; увайшоў у пакойчык начальніка і, калі той зачыніў за сабой дзверы, запытаўся, колькі яшчэ засталося ў лагеры.