Вінцэсь Мудроў - Багун

— А сыночак ты мой!.. А дзе ж ты столькі дзянёчкаў бы-ыў...

Старая Барзячыха — расхлістаная, з узьбітай на вочы хусткай — бегла насустрач і Міцька незадаволена перакрывіўся.

— У павятовага старосты... напагасьцінах, — прабубніў хлопец, скочыў з калёсаў і кіўком галавы запрасіў Багуна зайсьці ў хату.

Схапіўшы са стала кавалак булкі, Міцька, на хаду жуючы, пашнарыў рукой па верху шафы, дастаў адтуль укручаны ў прамасьленую паперу прыймач, рашуча сарваў плёмбу. І пакуль ён насоўваў на вушы круглявыя слухаўкі ды круціў ручку настройкі, у хату ўваліліся яшчэ два чалавекі: сусед Бартуль ды Міцькавы сябар Казік Хамёнак.

— Ну, як там? — гукнуў ад парогу Хамёнак, і Багун, патрабуючы цішыні, патрос узьнятым пальцам.

Прыймач, па ўсім бачна, маўчаў і Міцька, крутнуўшы ручку да ўпору, зьняў слухаўкі, крануў дрыготкім пальцам нейкі правадок і слухаўкі азваліся зумклівым маршам.

— Менск, — выдыхнуў Міцька, прыціснуў да вуха слухаўку, і праз хвілю, наструніўшыся, прашаптаў: — Варшава...

Усе выцягнулі шыі, спрабуючы дачуцца — што кажа Варшава, але апроч трэску ды зумканьня нічога не пачулі.

— Хто каго б’е? — запытаўся змарнелы ад чаканьня Хамёнак і цяпер ужо Міцьку давялося трэсьці ўзьнятым пальцам і наструнена лыпаць вачыма, слухаючы голас Варшавы.

— Стэфан Стажыньскі выступае. Прэзыдэнт места, — прашаптаў, нарэшце, Міцька і, пасьля паўзы, дадаў: — Място столечне і твэрдза Модлін багатэрскі валчаць.

— Дай паслухаць! — гукнуў Хамёнак, тузануў Міцьку за рукаво і той, вылаяўшыся па-расейску, перадаў слухаўкі сябру.

— Пілі, гулялі, баб пярдолілі. Нас, камуністаў, са сьвету зжывалі. А цяпер яно вось як выйшла: даў немец, дык толькі ашмоткі паляцелі, — Міцька нэрвовым крокам прайшоўся па хаце.

На момант запанавала ціша, якую глухой кашлянінай парушыў стары Бартуль.

— А па мне ўсё адно — што немцы, што палякі, — Бартуль ізноў кашлянуў, потым чхнуў і таропка перахрысьціўся на абраз. — Швабы прыйдуць, дык чаму добраму навучаць. Я ў Прусах два разы быў. Жывуць так, як нам і ня сьнілася.

— Есьці ідзі! — крыкнула з кухні Барзячыха, — ашалеў ужо з тым радзівам, — і Міцька, як і ня чуючы матчынага вокліку, задуменна прашаптаў: — Чаму ж маўчыць нямецкі пралетарыят?

Ноччу Багун доўга ня мог заснуць. Круціўся на ложку, два разы хадзіў на вядро, парываўся нават лезьці у куфар — пералічваць грошы, ды жонка Наста незадаволена замармытала спрасонку і ён сьцішыўся, а праз хвілю і засоп упоравень з лёгкім жончыным дыханьнем. Сонная замарач панурыла ў свае апраметныя лёхі і дзесьці на самым дне той апрамеціцы сьпеўна і водгуліста азваўся местачковы ксёндз: “Буг чуе над Польском”...

Ён прачнуўся зьнянацку — нібыта Наста піхнула ў бок — і адразу ж, краем вока, угледзеў у незавешаным фіранкамі вакне кволую палымніцу. Гарэла далёка, ці не на самой мяжы і нейкія дзіўныя, падобныя да ціўканьня кропляў з высокіх капяжоў, зыкі нараджаліся і патухалі ў цемрыве трывожнай ночы. “Стражніца гарыць!”— крыкнулі на падворку і Багун ліхаманкавым рухам намацаў нагавіцы.

Скачучы на адной назе, ён ніяк ня мог патрапіць другой нагой у калошу і Наста, прыхапіўшыся, улякнута заенчыла:

— Што... што здарылася?

— Немцы стражніцу падпалілі!

— Якую стражніцу? — перапыталася Наста, а ўцяміўшы, пра што гаворка, ужо спакойным голасам запытала: — Ну і куды ты сабраўся?

“А і сапраўды — куды папруся проці ночы? Яшчэ прыстрэляць, ці ў вязьніцу ўкінуць”, — падумаў Багун, прыпаў да ваконнай шыбы і яшчэ праз хвілю, зяхнуўшы на поўную губу, падбіўся пад жончын бок.

З хаты ён выкуліўся як толькі разьвіднела, рушыў па бязьлюднай вуліцы і на падворку бартулёвай хаты ўбачыў гаспадара. Стары Бартуль, штохвілі азіраючыся, здымаў з калёсаў непадатнае кола.

— Што, бусьлянку будзеш ладзіць? — пажартаваў Багун і сусед, чарговым разам азірнуўшыся, працадзіў: — Разьбіраю... каб не рэквізавалі.

— Хто?

Бартуль катнуў кола ў бок пуні.

— Саветы ідуць. Ці то ня бачыш?

Па бальшаку, раз-пораз губляючыся сярод кустоў, паўзло штосьці па-вужачаму даўгое й па-мышынаму шэрае, і Багун, расшпіліўшы верхні гузік касавароткі, выцер далоньню упрэлы лоб.

З усяе вёскі, калі не лічыць дзятвы, сустракаць Саветы выйшла чалавек дваццаць. Мужчыны стаялі ля самога гасьцінца, а жанчыны крыху зводдаль, ля сажалкі. Такой парой на сажалцы было поўна гусей, аднак сёньня іх, відаць, ня выпусьцілі з хлявоў і на люстранай вадзе завіхаліся, выставіўшы ўгору азадкі, дзьве дзікіх качкі.