Барыс Пятровіч - Спачатку была цемра

Палюбіў блукаць з Людай між ярка-зялёных лазовых кустоў па бела-жоўтым сыпучым пяску, што быў некалі дном рэчкі, якая змяніла рэчышча; палюбіў і сам Сож — шырока-прыгожы тут, поўна-выпуклы, калі глядзець з берага, ад вады, ціхі і ласкавы ля ног і хуткаплынны пасярэдзіне…

Палюбіў напаўразбураную царкву, якая, казалі, была пабудаваная некалі па праекце знакамітага архітэктара Растрэлі. Яна стаяла пры вёсцы з файнай назвай Валатава на ўзвышшы ля старога рэчышча Сожа, і на рэштках яе сценаў любілі трэніравацца мясцовыя альпіністы. Калі яны з Людай упершыню прыйшлі сюды, ён быў уражаны іржавымі крукамі, што ўпіліся ў цела царквы: яно падалося яму жывым, і ў Славіка ажно забалела ўсярэдзіне яе болем, нібыта гэтыя крукі забівалі ў яго самога, і то не іржа была, а кроў...

Іх вабіла гэтая царква, і часта, вандруючы па ваколіцах горада, яны і не заўважалі, як зноў і зноў ногі прыводзілі іх да яе. Менавіта каля царквы, назаўтра пасля атрымання позвы, ён і сказаў Людзе:

– Ведаеш, мяне бяруць у войска. Учора прынеслі позву... — Памаўчаў, гледзячы, што яна адкажа на гэта, і спытаў: — Будзеш мяне чакаць?

Люда страсянула галавой: не можа таго быць… Яна, відавочна, не была гатовая да такой навіны. Але зразумела, што ён не жартуе, і таму праз кароткі одум з сумам адказала адным словам:

– Буду…

– Ну, ты так адразу, не падумаўшы, сказала. А мне служыць мінімум паўтара года… Гэта ж немалы тэрмін… Прыкінь: амаль дзясятая частка твайго жыцця…

– Ну і што… Не ведаю, што ты хочаш гэтым сказаць. Але мне яшчэ вучыцца больш за тры… амаль чатыры гады. Дык што тыя паўтара года... Праляцяць незаўважна… Вось каб была я на пятым курсе, тады, магчыма…

– Што магчыма?

– Ды нічога. Проста ў нас у суседнім блоку ў інтэрнаце пяцікурсніцы жывуць. Размеркаванне папярэдняе ў іх прайшло — усім у вясковыя школы... А яны так да горада прывыклі. Цяпер з глуздоў з’язджаюць, вар’яцеюць, каб застацца ў Гомелі.

– Так ужо і вар’яцеюць…

– Ага... З-за адной з іх нядаўна хлопца-гамяльчаніна выключылі з універсітэта. Ён сказаў, што ў Афганістане служыў, і «коркі» нейкія падробленыя паказаў, што медалём узнагароджаны. Мо пахваліцца перад ёй хацеў, цану сабе набіць… А яна даведалася, што хлопец паступіў пасля школы і нідзе служыць не мог. Калі яе кінуў, у камітэт камсамола напісала, што ён ганьбіць сваім учынкам памяць тых, хто аддае інтэрнацыянальны доўг і свае жыцці ў Афганістане. Усе думалі, што пасмяюцца з яе, дурніцы, а там наладзілі разборкі і хлопца выключылі з камсамола. А потым, аўтаматам, і з універсітэта.

– Во як сур’ёзна ў вас, якія жарсці!.. А мяне і сапраўды ў Афганістан паслаць могуць. А там страляюць і забіваюць…

– Не кажы так. Усё будзе добра. У цябе ж вышэйшая адукацыя. І ты адзін у бацькоў… Цябе не пашлюць на вайну… Але… Але я ў любым выпадку цябе чакаць буду. І пісаць. Часта-часта.

Гучала шчыра і пераканаўча. Толькі — што можа быць пераканаўчым і тым болей даўгавечным у гэтым узросце?.. Адно Славік зразумеў яшчэ вастрэй: яму сапраўды не хочацца губляць гэтую мілую дзяўчынку, і з часам яна і сапраўды можа стаць яму цудоўнай сяброўкай-жонкай. У размове яны незаўважна для сябе ўвайшлі ў царкву, і толькі цяпер ён заўважыў, што стаяць пасярод яе, перад тым месцам, дзе павінен быць алтар.

І ён сказаў, гледзячы ў высокае неба над галавой:

– А давай вось тут, перад вачыма Бога, якому нішто не замінае бачыць нас: ні сцены, ні столь, — сімвалічна заручымся: паабяцаем адно адному, што б з намі ні здарылася…

Славік замоўк, засумняваўся: навошта ён гэта кажа? Але Люда падышла да яго, стала поруч, узяла за руку і ўгледзелася ў «алтар»…

– Паабяцаем што?..

– …Быць разам… назаўжды… і нішто ніколі нас не разлучыць…

І яны пакляліся ў вечнай вернасці, перашкодай якой не стане… нават… Пра гэта яны і думаць тады не хацелі…

10.

Напачатку была «вучэбка», якая пакінула яму адзін успамін. Славіка прыпуталі ў прыбіральні, каля ўмывальнікаў, тры сяржанты, аднаму з якіх ён адмовіўся чысціць боты. Яны ведалі, што ён

«вучоны» — мае па сканчэнні інстытута вышэйшую адукацыю. І гэта яшчэ болей злавала іх. Але яны і не здагадваліся, што ён самбіст... І з той прыбіральні выпаўзалі на чатырох, крапаючы крывёй з разбітых насоў і губ на вечна мокрую падлогу.

Словам, пасля гэтага яго не толькі не чапалі, а нават набіваліся ў сябры. Андрусь, спачуваючы яму, казаў на развітанне, што ніколі і ні за што не пайшоў бы служыць, бо не хоча, не ўмее і не здольны прымусіць сябе выконваць бязглуздыя загады, кшталту: капаць адсюль і да абеду альбо фарбаваць лісце па восені ў зялёны колер. Бязглуздых загадаў і сапраўды хапала ў «вучэбцы», як і начальнікаў-ботаў, але ён стараўся на іх не зважаць.