Барыс Пятровіч - Спачатку была цемра

Славік падумаў-падумаў і вырашыў згуляць з Валодзькам у шахматы, каб бліжэй пазнаёміцца з ім і, магчыма, пасябраваць.

12.

Вялікая радасць здарылася ў інтэрнаце: у холе нарэшце адрамантавалі тэлевізар. У першы вечар дазволілі паглядзець яго ўсім насельнікам пятага паверха. Праграма ішла толькі адна, і глядзелі ўсё: ад навінаў да нейкае перадачы пра балет. Пад наглядам санітараў каля тэлевізара сабраліся ўсе. Славіку зрабілася ажно вусцішна ад аднаго выгляду стварэнняў, што насялялі гэты паверх, — самых страшных і пачварных з якіх ён дагэтуль не бачыў. На іх тле нават Сашка вылучаўся, як здавалася, адэкватным выразам твару.

Папраўдзе, глядзець было немагчыма, бо каля тэлевізара, як ні пакрыквалі санітары, панавала разгульная весялосць, усеагульная радасць, рогат бесперастанку. Асабліва падчас балета. Але Славіка больш уразіла іншае. Навіны пачаліся з застаўкі, на якой мільгануў бел-чырвона-белы сцяг і герб «Пагоня», а потым дыктарка некалькі разоў сказала «ў нашай краіне» і «выбары першага беларускага прэзідэнта», Расію назвала суседняй дзяржавай, а замест СССР гаварыла ўвогуле нейкае «СНД», расшыфроўваючы як Саюз незалежных дзяржаваў...

Ад усяго гэтага ў Славіка пачала кружыцца галава, і яму падалося, што падае з зэдліка. «Дзе я? — думаў ён. — Куды я патрапіў? Беларусь — незалежная дзяржава? Беларусь мае свае гістарычныя сцяг і герб? І выбірае прэзідэнта... Не можа такое быць. Гэта сон. Гэта мроя. Гэта няпраўда. Я проста трызню... Сню на яве?.. Бо такога быць не можа».

Ён устаў і падышоў да вакна, за якім некалі разгледзеў сцяг над сельсаветам. Сон працягваўся: над тым будынкам і сапраўды лунаў бел-чырвона-белы сцяг. Славік заплакаў, гледзячы на яго, заплакаў ці то ад роспачы, ці то ад радасці ўсведамлення, што гэта не сон.

Трымаючыся сцяны, з шырока расплюшчанымі вачыма, але, як сляпы, нічога не бачачы перад сабою, ён выйшаў з хола. На пасту насупраць сядзела Таня — было якраз яе дзяжурства.

– Зайка, ты плачаш? Што такое? Хто цябе пакрыўдзіў?

Як мог, ён патлумачыў, што здарылася.

– Ага, дык ты нічога не ведаеш… Бедны. Пакуль ты спаў, — яна так і сказала: спаў, — Савецкі Саюз разваліўся… Так-так — распаўся на асобныя краіны. Беларусь цяпер незалежная рэспубліка. Дзяржава. Мае свой даўні герб. І сцяг. Той самы: бел-чырвонабелы. Які на сельсавеце… Хутка будуць выбары першага прэзідэнта. Пра гэта і перадача па тэлевізары.

Вось яно што… Такое яму і ў снах прымроіцца не магло… Адбылося тое, за што яны… так… некалі яны з хлопцамі збіраліся змагацца без аніякай надзеі не толькі на перамогу, нават проста на перамены, бо СССР — гэты калос, хай і на гліняных нагах, здаваўся непарушным. Прынамсі, у бліжэйшай будучыні. Так, у бліжэйшай… А за той час, што Славік ляжаў без прытомнасці, за тыя тры гады Савецкага Саюза не стала… І Беларусь цяпер — не-за-леж-на-я дзяр-жа-ва… Пра гэта яны маглі хіба марыць. І вось яно — сталася… Як жа шмат важных падзеяў ён прапусціў, пакуль… спаў.

А яшчэ Таня паказала яму новыя грошы — беларускія! І няхай то былі «зайчыкі» — звяры родных пушчаў ды балотаў, — але ж гэта былі «свае» грошы: упершыню за такую вялікую гісторыю свае… І з «Пагоняй»… Славік зноў расчуліўся, гледзячы на іх, і слёзы свае не хаваў.

Тэлевізар змяніў жыццё ў інтэрнаце. Дакладней, не тэлевізар, а надыходзячыя выбары прэзідэнта. Да іх заставалася некалькі тыдняў, і ўсе, і супрацоўнікі, і насельнікі інтэрната, якія, нягледзячы на свой стан і становішча, мелі права голасу, гаварылі і спрачаліся пра адно: за каго галасаваць. Кіраўніцтва ў сваёй большасці было за прэм’ер-міністра Кебіча. Сёй-той, праўда, цішком спачуваў Пазняку ці Шушкевічу. Санітары ж і сёстры разам з хворымі аднагалосна сыходзіліся на думцы: толькі за Лукашэнку — за Сашку, казалі ласкава і замілавана. Малады, харошы, з сяла, дзярэктарам буў… Словам, свой хлопец. А гэтыя кебічы-шушкевічы накраліся ўжо — дык няхай на пенсію йдуць.

Інтэрнат так і гуў на розныя галасы: Саша, Сашка… за Сашку, за Лукашэнку… Калі Славік чуў гэтае «за Сашку…», прад ім няўмольна паўставаў воблік лапавухага суседа па пакоі і ягоная дураслівая ўсмешка… Усе Сашкі здаваліся яму такімі — іншых ён не ведаў.

Славік не меў права галасаваць. Па-першае, яго не было ў спісах, бо ніхто не разлічваў, што ён апрытомнее. Па-другое, не было ў яго ніякіх дакументаў, нават прозвішча пакуль не было — адно імя. Але ў гутарках і абмеркаваннях ён прымаў непасрэдны, актыўны ўдзел. І яму таксама вельмі падабаўся Лукашэнка. Славік гатовы быў глядзець яго на экране тэлевізара дзень і ноч: неакрэплыя мазгі прасілі гэтага чалавека, як наркотыку. А калі той прыкладаў правую руку да сэрца і нешта казаў, Славіку ажно плакаць хацелася, так палюбіў яго. Нават калі ён вёрз абсалютную лухту — верылася. І не аднаму яму, заўважаў Славік. Асабліва ўпадабалі гэтага кандыдата вясковыя ды інтэрнацкія жанчыны. І не адзін раз Славік чуў ля тэлевізара: «Які мужчына! Які мужчына!!! Калі б можна было, я б яму не толькі голас аддала…» І ўспрымалася гэта зусім не як жарт… Падчас выступаў кандыдата Лукашэнкі да тэлевізара нельга было падступіцца. Калі ён заканчваў, тут і пачыналася: за яго, за яго галасаваць… толькі за яго… наш, наш, свой… ён ім пакажа!..