Патрык Зюскiнд - Парфума

Роўна праз тыдзень пасля першага даклада маркiз дэ ля Таяд-Эспiнас другi раз явiў свайго пацыента ў актавай зале унiверсiтэта. Наплыў публiкi быў неверагодны. Сабраўся ўвесь цвет грамадства не толькi навуковага, але найперш i свецкага, у тым лiку багата дам, якiя хацелi пабачыць легендарнага пячорнага чалавека. I хоць апаненты Таяд-Эспiнаса, у асноўным прадстаўнiкi "Сяброўскага кола унiверсiтэцкiх батанiчных садоў" i члены "Аб'яднання дзеля спрыяння агрыкультуры", змабiлiзавалi ўсiх сваiх прыхiльнiкаў, мерапрыемства мела фенаменальны поспех. Каб нагадаць публiцы пра стан Грануя тыднёвай даўнасцi,Таяд-Эспiнас спачатку перадаў у залу малюнкi, на якiх пячорны чалавек быў паказаны ва ўсёй мярзотнай запушчанасцi. Потым ён загадаў увесцi новага Грануя -- у прыгожым каптане з сiняга аксамiту i шаўковай кашулi, нарумяненага, напудранага i прычасанага; i ўжо адно тое, як ён iшоў, трымаючыся проста, дробнымi крокамi, далiкатна павiльваючы клубамi, як ён без нiчыёй дапамогi падняўся на памост, нiзка пакланiўся, з усмешкаю пакiваў галавой туды-сюды, прымусiла сцiхнуць усiх скептыкаў i крытыкаў. Нават сябры унiверсiтэцкiх батанiчных садоў прыгнечана маўчалi. Надта ж бо красамоўная была перамена, надта ўражлiвы цуд, якi тут яўна адбыўся: калi тыдзень назад яны бачылi перад сабою зацкаваную, здзiчэлую жывёлiну рачком, дык цяпер на тым самым месцы стаяў сапраўдны цывiлiзаваны, добра складзены чаолавек. У зале запанаваў амаль багавейны настрой, i калi Таяд-Эспiнас падняўся на кафедру з дакладам, залегла поўная цiшыня. Ён зноў выклаў сваю даволi ўжо вядомую тэорыю летальнага землянога флюiду, потым патлумачыў, якiмi механiчнымi i дыетычнымi сродкамi ён выдалiў флёiд з цела дэманстраванага суб'екта i замянiў яго вiтальным флюiдам, i ў заключэнне заклiкаў прысутных, як сяброў, так i працiўнiкаў, перад аблiччам такой пераканаўчай вiдавочнасцi адмовiцца ад супрацiўлення новаму вучэнню i разам з iм, Таяд-Эспiнасам, паўстаць на барацьбу з дрэнным флюiдам i прызнаць станоўчы вiтальны флюiд. Пры гэтым ён ускiнуў угору рукi i падняў вочы ў неба, i многiя вучоныя мужы паўтарылi гэты жэст, а жанчыны зашморгалi ў насоўкi.

Грануй стаяў на памосце i не прыслухоўваўся. Ён з вялiкай асалодай назiраў за ўздзеяннем зусiм iншага, куды больш рэальнага флюiду: свайго, уласнага. Улiчваючы памеры актавай залы, ён надушыўся даволi моцна, i ледзь толькi падняўся на памост, аўра ягонага паху пачала выпраменьвацца ў залу. Ён бачыў -- сапраўды, ён бачыў наваь вачыма! -- як яна захапiла спярша пярэнiя рады, потым пасунулася далей, да цэнтру залы, i нарэшце дайшла да заднiх радоў i расцяклася па галерэi. I той, каго яна захапiла -- у Грануя ад радасцi заскакала сжэрца, --той мяняўся на вачах. У паласе яго паху людзi, самыя таго не ўсведамляючы, мянялi выраз твару, мянялi свае паводзiны, свае пачуццi. Той, хто спачатку таропiўся на яго са стрыманым подзiвам, цяпер дзiвiўся замiлавана, той, хто нерухома сядзеў на крэсле, крытычна моршчыў лоб, шматзначна i абазнана крывiў рот, цяпер вальней падаўся наперад, а твар яго набыў па-дзiцячы даверлiвы выраз; i нават на тварах баязлiвых, спалоханых, самых уразлiвых --тых, якiя раней не маглi глядзець на яго без жаху, а потым без скепсiсу, пачвiўся налёт прыязнасцi, нават сiмпатыi, як толькi iх захоплiваў Ягоны пах.

Пасля дакладу ўвесь сход падняўся з месцаў, ахоплены бурлiвай радасцю. "Хай жыве вiтальны флюiд! Хай жыве Таяд-Эспiнас! Слава -- флюiднай тэорыi! Далоў артадаксальную медыцыну!" -- крычаў вучоны люд Манпелье, самага значнага унiверсiтэцкага горада на поўднi Францыi, i маркiз дэ ля Таяд-Эспiнас перажыў самую вялiкую гадзiну свайго жыцця.

А Грануй, якi сышоў з памоста i змяшаўся з натоўпам, зрузумеў, што гэтыя шалёныя авацыi, шчыра кажучы, належалi яму, яму аднаму, Жан-Батысту Граную, хоць нiхто ў зале гэтага i не падазраваў.

Ён яшчэ некалькi тыдняў заставаўся ў Манпелье. Ён набыў некаторую вядомасць, i яго запрашалi ў салоны, распытвалi пра пячорнае жыццё i цудоўнае ацаленне маркiзавым флюiдам. Зноў i зноў паўтараў ён гiсторыю пра разбойнiкаў, якiя схапiлi яго, пра кош i лесвiцу. I з кожным разам ён распiсваў яе ўсё больш маляўнiча, прыдумваў новыя падрабязнасцi. Так ён зноў напрактыкаваўся размаўляць -- праўда, не дужа каб добра, бо з моваю ў яго зроду не ладзiлася -- але што было яму важней, набыў звычку хлусiць. У сутнасцi, ён зразумеў, што можа гаварыць людзям, як яму заўгодна. Адзiн раз, даверыўшыся яму,-- а людзi пранiкалiся да яго даверам з першага ўдыху, якiм убiралi ў сябе ягоны пах -- яны i потым верылi. Потым ёнiнабыў некаторую ўпэўненасць у свецкiм этыкеце, якое нiколi раней не меў. Яна праяўлялася нават фiзiчна. Ён як бы нават падрос. Ягоны горб, здавалася, знiк. Ён трымаўся амаль проста.. I калi да яго звярталiся, ён больш не згiнаўчся ў паклоне, а стаяў, вытрымлiваючы позiркi. Вядома, за гэты час ён не зрабiўся нi свецкiм чалавекам, нi заўсёднiкам салонаў, нi суверэнным членам грамадства. Але панурая няўклюднасць сышла з яго, прыйшлi манеры, якiя можна было патлумачыць як натуральную сцiпласць альбо ў кожным разе прыродную нясмеласць i якiя вельмi краналi некаторых паноў i некаторых дам -- у тую эпоху ў свецкiх колах мелi слабасць да "наццюрэль" i да нечагась, што называлi "неабчасаным шармам".