Патрык Зюскiнд - Парфума

Яму мала не зрабiлася дрэнна, аж так яго разабрала. Ён нават яшчэ не ўстанавiў, адкуль увогуле iшоў гэты пах. Часам iнтэрвалы памiж павевамi доўжылiся хвiлiнамi, i кожнага разу на яго нападаў жудасны страх, што ён выпусцiць яго назаўсёды. Нарэшце ён зрабiў выратавальную выснову, што водар плыве з-па таго боку ракi, аднекуль бо з паўднёвага ўсходу.

Адштурхнуўшыся ад сцяны павiльёна Флоры, Грануй нырнуў у людскую гушчыню i пачаў траляваць сабе дарогу праз мост. Ён штохвiлiны спыняўся, падымаўся на пальчыкi, каб прынюхацца паверх галоў, спачатку, страшэнна ўзрушаны не чуў нiчога, тады нарэшце нешта ўлоўлiваў, чапляўся за пах нават мацней, чым раней, пераконваўся, што рухаецца да мэты, зноў ныраў у натоўп разяваў i пiратэхнiкаў, якiя бесперастанку падносiлi паходнi да кнатоў шуцiх, упускаў свой арыенцiр у едкiм парахавым дыме, панiкаваў, зноў локцямi i ўсiм корпусам працiскваўся наперад. Праз некалькi бясконцых хвiлiн ён апынуўся на другiм беразе, абмiнуў асабняк Маi, набярэжную Малакэ, тое месца, дзе падыходзiць да ракi вулiца Сены...

Тут ён спынiўся, перавёў дух i прынюхаўся. Ён злавiў яго. Цяперт не ўпусцiць. Водар, быццам стужка, спускаўся па вулiцы Сены, непаўторны i выразны, але ўвесь час такi пяшчотлiвы i вельмi тонкi. Грануй адчуў, як б'ецца ягонае сэрца, i зразумеў, што б"ецца яно не ад напружанасцi бегу, а ад раптам пазсталай бездапаможнасцi перад гэтым пахам. Ён намогся ўспомнiць што-небудзь падобнае, але ўсе параўнаннi адпадалi. У гэтым паху была свежасць; але не свежасць лiмонаў цi памеранцаў, а свежасць мiры, цi карынкавага лiсця, цi кучаравай мяты, цi бярозавага соку, цi камфары, цi хваёвай iглiцы, не свежасць майскага дажджу, цi марознага ветру, цi крынiчнай вады... i адначасова з яго цякло цяпло; але не так, як бергамот, кiпарыс або мускус, не як язмен i нарцыс, не як ружавы куст i не як касач... У гэтым паху злiвалася i тое, i другое, лятучае i цяжкае, але пахi не проста змешвалiся, а былi нечым адзiным i да таго ж невялiкiм i слабым i ў той самы час трывалым i моцным, як кавалак тонкага пералiвiсьтага шоўку... але не, гэта было не як шоўк, а як салодкае мядовае малако, у якiм распускаецца пiрожнае,-- але тады адно з адным не вязалася, як ты таго нi хоч: малако i шоўк! Нейкi неспасцiгальны пах, неапiсальны, ён не ўмяшчаўся ў нiвошта, зрэшты яго наогул не павiнна было б быць. I ўсё-такi ён быў -- у самай раскошнай неаспрэчнасцi. Грануй iшоў за iм, i сэрца ў яго грукатала, ён цьмяна здагадваўся, што не ён iдзе за пахам, а што пах захапiў яго ў палон i цяпер неадольна вабiць да сябе.

Ён рушыў уверх па вулiцы Сены. На вулiцы нi душы. Дамы стаялi, пустыя. Людзi сышлi ўнiз да ракi, на феерверк. Тут яму не заважалi нi разгарачаны пах людскога збою, нi парахавы смурод. Вулiца пахла як звычайна -- вадой, памыямi, пацукамi i гнiлой гароднiнай. Але над усiм гэтым лунала пяшчотна i выразна тая самая стужка, якая прывяла сюды Грануя. Праз некалькi крокаў слабенькае святло начнога неба паглынулi высокiя дамы, i Грануй пайшоў далей у цемры. Яму не было патрэбы што-небудзь бачыць. Пах надзейна вёў яго да сябе.

Метраў праз пяцьдзесят ён збочыў на вулiцу Марэ, у зусiм ужо цёмны завулак, раскiнуўшы рукi, можна было дастаць да сцен абапал бруку. Дзiўна, але пах тут не дужа каб памацнеў. Ён толькi пачысцеў i, дзякуючы гэтаму, дзякуючы ўсё большай чысцiнi, рабiўся неадчэпна панадным. Грануй iшоў як бы супроць волi. У адным месцы пах цвёрда павярнуў яго направа, яму здалося, што ён зараз, вось-вось саўганецца носам у сцяну якогась дома. Але пасярэдзiне сцяны аказалася нiзкая арка. Як лунатык, Грануй прайшоў праз арку ў двор, завярнуў за вугал, выйшаў яшчэ ў адзiн дворык, ужо меншы, i тут нарэшце было святло: асветлены быў квадрат двара, усяго некалькi крокаў. Да сцяны пад косым нахiлам была прыбудавана павець. На стале пад павеццю гарэла свечка. За сталом сядзела дзяўчына i перабiрала мiрабэль. Яна брала слiвiну з каша, злева ад сябе, адшчыквала чарашок, нажом даставала костачку i кiдала ў вядро. Ёй было гадоў трынаццаць-чатырнаццаць. Грануй застыў. Ён адразу зразумеў, што было крынiцай духмянасцi, якую ён учуў больш чым за паўмiлi на тым беразе ракi: не гэты брудны двор, не мiрабэль. Крынiчыла дзяўчына.

Ён быў зусiм збiты спанталыку. На iмгненне яму сапраўды здалося, што яшчэ нiколi ў жыццi ён не ўдыхаў нiчога такога цудоўнага, як гэтая дзяўчына. Да таго ж, стоячы супроць святла, ён бачыў толькi яе абрыс. Ён вядома меў на ўвазе, што нiколi не нюхаў нiчога такога цудоўнага. Але таму што ён усё-такi ведаў чалавечыя пахi, тысячы i тысячы пахаў мужчын, жанчын, дзяцей, у яго ў мазгах нiяк не ўкладвалася, што такi вытанчаны водар мог iсцi ад чалавека. Звычайна людзi пахлi пошла i гаротна. Дзецi пахлi безгустоўна, ад мужчын патыхала мачой, вострым потам i сырам, ад жанчын -- з'ялчэлым лоем i тухлай рыбай. Людзi пахлi зусiм нецiкава, агiдана... I вось упепршыню ў жыццi Грануй не паверыў свайму носу, i яму давялося паклiкаць на дапамогу вочы, каб пераканацца, што нюх яго не падвёў. Праўда, гэтае змяшанне пачуццяў не задоўжылася. Яму i праўда годзе было аднаго iмгнення, каб аптычна пацвердзiць свае нюхальныя ўражаннi i з тым боьшай безагляднасцю аддацца iм. Цяпер ён адчуваў, што яна была -- чалавек, чуў пот яе падпашак, тлушч яе валасоў, рыбны пах яе сцёгнаў, i гэта давала яму найвышэйшую асалоду. Яе пот духмянiўся, як свежае марское паветра, валасы -- як арэхавы алей, сцёгны -- як букет вадзяных лiлеяў, скура -- як абрыкосавая квецень... i сума ўсiх гэтых кампанентаў давала духмянасць такую раскошную, такую гарманiчную, такую чароўна-вабную, такую гаюча-панадную, што ўсе пахi, якiя Грануй хоць раз калi чуў раней, усе канструкцыi з пахаў, якiя ён, як бы мiж iншым хоць раз калi ладзiў унутры сябе, раптам проста развалiлiся, страцiлi сэнс. Сто тысяч пахаў не пераважвалi аднаго гэтага. Ён адзiн быў найвышэйшы прынцып, усе астатнiя павiнны былi падладзiцца пад гэты ўзор. Ён быў дасканалая прыгажосць.