Сакрат Яновіч - Доўгая сьмерць Крынак

— Не прападзем, бацька...

— Гавары за сябе.

— I за Кіру.

Стары скрывіўся й нешта прамармытаў.

Зьявілася цешча.

— Хадзеце вячэраць, — сказала яна, акінуўшы іх чуйным позіркам.

— Дурыш нам галаву! — вызьверыўся на яе цесьць. — Мне цяпер не да ежы, сказаў ён жаласьліва. — Яго кармі! — кіўнуў галавою ў бок Сьцяпана. — Яму трэба многа есьці, каб мець сілу ваяваць за праўду...

— Дзе Кіра? — запытаў Сьцяпан.

— Павінна ўжо быць дома, — адказала яму цешча й хуценька павярнула назад. — Ідзеце, пакуль гарачае...

Сьцяпан устаў. Цесьць гняўліва прыгледзеўся зяцю.

— Рабі як хочаш, Сьцяпан, — кончыў ён гаворанае. — Я табе ня вораг. Сказаў, што думаю: губіш ты сябе. За нішто губіш! З дурноты! Думаеш, што камусьці ты гэтым дапаможаш? Сьвет выратуеш? Сьвет пасьмяецца зь цябе, пасьмяецца й спакойна сядзе сьнедаць. А ты — у турму! Так. Такія, як ты, не павінны жаніцца, блытаць жыцьцё іншым. — Ён памаўчаў. — Я не пахваляў Кірынага выбару... Прадчуваў...

— Дзякую, цесьць, за шчырасьць.

— От, няма за што, хлопчык. Не дай Бог жыць з тваім характарам.

— Дачка падзяляе вашы думкі? — запытаў Сьцяпан. Па яго нутры дрыготкай хваляй прабег холад. "Гэта было непатрэбнае пытаньне. Стары здагадваецца, што паміж намі няма згоды. Больш таго — узьнік разлад або й варожасьць... Ён ведае! Кіра раструбіла й па знаёмых. Зьмянілася яна, сьцётчала. Я кахаю яе зараз дзіўна, што й называецца прызвычаенасьцю, той абыякавасьцю, якая, быццам вада, залівае агонь пачуцьцяў, радасьці..."

— Я не пытаў яе.

— Што?

— Кажу: ня ведаю, якой думкі Кіра пра цябе, — паўтарыў цесьць. — Ну, хадзем есьці, раз маці нас кліча, — і ён накіраваўся ў кухню, па-качынаму.

26.

Потым Сьцяпан бесьперашкодна выбраўся на шпацыр. Старыя як быццам усьцешыліся гэтым, усё роўна што разьвітаньнем з госьцем, які ўжо абрыд. Ідучы сьцямнелай вуліцай, у яе канец, пад выганы, Сьцяпан рыхтаваўся канчаткова вырашыць тое, што надоўга застанецца важным яму. Сьцяпану было неабходна пераўсьвядоміць сутнасьць свайго каханьня да Кіры. У ёй назіралася штораз мацнейшая схільнасьць да ўладарніцтва, уласьцівая жанчынам, якія, выйшаўшы замуж, жывуць пры бацькох, знаходзячы ў іх штодзённую апору сабе. ("У мяне пачаткі сірочай хваробы..." — закпіў зь сябе Сьцяпан.)

Зрабілася яму лягчэй.

Навокал трываў бязьлюдны спакой. Хітра міргаючы, падпаўзалі агні вялікага гораду, акружалі Сумленевіча ад флянку, як бы па-дзіцячаму гуляючы ў вайну. У вадлеглай цемені прасоўваліся сьветлячкі машынаў з запаленымі фарамі; аўтобусы, бы парваныя пацеркі, скоўзваліся ў зарнічную адтуліну Зялёнай алеі.

Сьцяпан пачуўся далёка й добра.

У балотцы за начальніцкімі агародамі квакала жаба. У садовай глушы сьвяцілася ваконца альтанкі. Неўзабаве яно пагасла, але на міг зноў загарэлася, быццам сыгналячы пра небясьпеку. Ветрык даносіў адтуль ахапкі бесклапотнай гаворкі ў заканчэньне прыемна праведзенага вечару. I, вось, разыходзяцца там. Двое. Мужчына i жанчына.

— ...будуць чакаць, — нешта сказаў мужчына.

Жанчына засьмяялася.

— Пусьці, досыць! — папрасілася яна. Яшчэ сказала, а потым: — !дзі ўжо. Мяне ня трэба праводзіць. Чуеш? Ну, па, бывай... Буські.

Сьцяпану здалося, што гэты голас ён ня раз чуў. "Чыясьці жонка?" — падумаў ён, менавіта, аб шлюбнай здрадзе.

"Падгледзець мне чужую бяду? Чаму-б не? Сам-жа я жанаты, i хто дасьць заруку, што ў цябе ня здарыцца падобнае? Толькі, ці гэта не абарона табою пляткарскай цікаўлівасьці? Ах, чыненае знаходзіць апраўданьне", — Сьцяпан з салодкім неспакоем у грудзях чакаў прыбліжэньня постаці; яго засланяў кусьцік. Яму нават уявілася, што якраз ён, Сумленевіч, тут усяму прычына: спакушае суседачку, каб вывесьці яе на пухкі луг i зацалаваць там да бяспамяці, шукаць у ёй таго, чаго ня можа даць яму Кіра...

Жанчына прайшла. Яна зьлёгку спатыкнулася й ціха ўскрыкнула ад таго, пастаяла, быццам прыслухоўваючыся нечаму падазронаму. Сьцяпан стаіў дыханьне. Калі-б яна рушыла ў кірунку на яго, дык уцякаў-бы ад яе ўніз, дзе багонца й нізкаросл^і алешнік. ...Асьцярожна памаячыў ён за ёю. "Яна жыве недзе тут..."

З вуліцы насупроць, зігзагам, вылазіў матацыкл, на якім п'яна гарлапанілі. Згледзеўшы ў пражэктарным сьвятле самотную грэшніцу, тыя спрабавалі пад'ехаць да яе й, струціўшы раўнавагу, перакуліліся на сярэдзіну дарогі; матор, трохі пахрыпеўшы, заціх.

— На-а-ага-ааа!!.. Янэк, нага!.. — якісьці зь іх стагнаў, і, у непагашаным бляску, мітусілася пужліва растапыраная людзіна, кідаючы на блізкія хаты дапатопныя цені.