Сакрат Яновіч - Самасей

На гэтакі Аддзел склалася б тры пададдзелы:

пададдзел па справах уяўнай дапамогі — першы і самы важны,

пададдзел па справах уяўнага спачування — як другі,

і — пададдзел па справах разгляду насмешак, (работнікам якога дастаткова было б крыміналагічных кваліфікацый).

Міліцыя, падумалася Андрэю, пераважна спазняецца, кіруючыся правамі, якія зараз мае яна...

«19 лістапада.

Відаць сяброў... На працягу месяца, ад часу майго адыходу з работы, а практычна звальнення мяне з яе, наведаліся: П. па даручэнні галоўнага дырэктара, Г-ш зайшоў дзеля цікавасці, Ц. быў падасланы персанальнікам (сам прызнаўся ў тым), М. у пошуках спадарожніка да невядомай мэты. А сяброў не відаць! Паўсябры, гэта П. і М. Тактыкі!

Сяброў не было.

7 снежня.

Я павінен:

1. Пашукаць сабе незайздросную работу.

2. Не крытыкаваць сваіх высокапастаўленых антаганістаў.

3. Прадумаць магчымасці доследнай дзейнасці.

4. Нічога і нікому не растлумачваць; прыняць позу несур'ёзнага жартаўліўца.

Пужае такая іерархія маіх мэт!

9 снежня.

Учора і сёння адчуваў сябе надзіва добра і спакойна.

Чатыры гадзіны прасядзеў я ў клубе «Сямёрка». Гуляў у шахматы з С, які паабяцаў мне дапамагчы ў пошуках работы.

13 снежня.

Пазаўчора зайшоў я ў Ваяводскі цэнтр гаспадаркі кадрамі, але яго кіраўнік Д. быў заняты. Я дамовіўся з сакратаркай, што пайду да тэлефоннага аўтамата і пазваню ёй, а яна злучыць мяне з Д. Так і было. Д. надта ветліва прапанаваў мне сустрэчу. Я сказаў яму, што шкада на тое часу — прашу звычайнае — дапамогу ў шуканні работы.

Я тут, здаецца, даў маху: калі прапануюць табе сустрэчу, значыць, вельмі хочуць бачыцца з табою!

16 снежня.

Зайшоў да З., сакратара праўлення прафеаюзных арганізацый... Чорт яго ведае, ці можна даверыцца ўрадніку?!»

Хто ідзе з бядою да ўрадніка, той шукае супакаення, разважаў Андрэй. I, пераважна, знаходзіць яго, часовы спакой. Гэта можна прыраўнаць да візіта ў знахара.

У чым жа сутнасць урадніцтва? У бяздумнасці? Так, гэта так, але... У абыякавасці! Так дакладней. Таму: больш ураднікаў — больш гора! Формула закона. Векавечнага!

«31 снежня.

У Варшаву прыехаў у панядзелак, раніцай 28.XII. Да абеду аформіў я дзве скаргі на галоўнага дырэктара за тое. што не хоча ён выдаць мне працоўную характарыстыку згодна з законнымі правіламі».

Андрэй дрыготка павярнуўся на бок.

Адкуль урадніцтва? Якія з'явы спараджаюць уладу ўраднікаў? — вяртаўся да аднаго і таго ж.

Андрэй, ухапіўшыся за гэтыя пытанні, адчуваў сябе так, як некалі ў дзяцінстве, праваліўшыся ў дрыгву (трымаўся за корч, аберуч, і гэта выратавала яго).

Урадніцтва, відаць, пачынаецца ад той шчыліны, што ўзнікае паміж жаданым і магчымым, марай і рэчаіснасцю. Ураднікі з'яўляюцца графаманамі жыцця, людзьмі настолькі глыбока нешчаслівымі, што гэткае пачуццё ў іх пераўтвараецца ў сваё запярэчанне. У тую шчаслівасць, у такі яе выгляд, які лёгка назваць: эгаізм; абыякавасць з'яўляецца тут абалонкаю.

Чым жа — урадніцтва?

...Тыдзень або і паўтара тыдня таму назад скардзіўся Андрэю той жа знаёмец. Паволі набліжаліея да скрыжавання вуліц Электрычнай і Варшаўскай, і тады той, як гэта бывае ў яго, паджартаваў з Андрэя, што ён занадта рана ўстаў — усё роўна, бы імглу з падворка выганяць. Яшчэ нешта сказаў і нечакана разжаліўся. Яму трэба было нечага дабіцца ў свайго начальства, і яго прынялі цэлым кансіліумам, усёй бандай, як сказаў ён Андрэю.

Начальства слухала таго знаёмца і перабівала яго, усё не дазваляла закончыць сказанае. I знаёмец тлумачыў сваё падрабязней і падрабязней. Гэта цягнулася, відаць, настолькі доўга, што знаёмец пачаў апраўдвацца перад начальствам. Ён і сам не заўважыў таго, як гэта пачаў апраўдвацца. З тлумачэнняў саслізнуўся ў апраўданні! З яго ўжо падсмейваліся, яго пераставалі слухаць і паклікалі сакратарку, каб нарыхтавала кофе, гарачае, па паўшклянкі кожнаму. Гэта збянтэжыла знаёмца Андрэя, ён паглядзеў на ўсіх вачыма нянавісці, ад якой хутка пасыпаліся б з іх слёзы плачу, непрыстойнага для мужчыны. Што было рабіць? Які смех выклікаць у сабе, каб выйсці, не шкадуючы адвагі, малой адвагі, такой маленечкай, што аж чалавечнай? I ўявіў, што начальнікі яго сядзяць на начных гаршчочках, нават дзіцячых. Сядзяць ды забаўна стогнуць.

Начальства кпіла. I раптам, на іх вялікае здзіўленне, ён зарагатаў, не прыраўноўваючы, як дурны Ванька з-пад Рахавіка або Бронісь. Схапіўся за жывот, дастаў з кішэні насавую хустачку, цёр далонню карак, дрыгаў...