Сакрат Яновіч - Загоны

Як жа лёгка растлумачыць былое і як жа немагчыма прадбачыць будучае!

ХІІІ

Да Юркі не вельмі даходзіла тое, што чыстае і вартаснае ў адным чалавеку бывае абыякавым другому, а часам калі не камічным, дык, прынамсі, неістотным. Яму ўяўлялася, што шчасце аднаго чалавека механічна ўзбагачае ўсіх, паляпшае людзей. Юрка задумваўся аб будучай гутарцы з Таняй, такой цудоўнай, што дні чакання гэтае гутаркі сталіся днямі, калі моцна свяціла сонца, квітнелі на небе валошкі —туста-густа, а восень разадзелася, бы паненка-вясна.

Ён перажываў такую шчаслівасць, якую лепш было б назваць шчасцем ад няпэўнасці. Нічога не засмучала яго. Хто спадзяецца шчасця, той усюды бачыць праявы яго — у весялосці і плачы, ва ўдачы і горы, усмешцы і трывозе.

— Юрка! — скажа Таня.

— Добры вечар, Таня!

— Прабач мне, Юрка! Я не магла адпісаць табе. — Танечка, гэта ты прабач мне! У цябе, пэўна, былі непрыемнасці дзеля майго ліста?

— Ой, аб чым мы гаворым, Юрачка!

— Ты была далёка, Танечка!

— Не кажы так, Юрка!

— Таня, я вельмі рады!..

— I я.

— Мне не верыцца, Танечка, што я з табою...

— Юрка, я ўсё перадумала.

— Калі мне было цяжка, Таня, я глядзеў на паўночнае неба, пад якім мы цяпер абое...

— Гэта праўда, Юрачак.

— Ах, Таня, Таня...

— Я чакала сустрэчы з табою, Юрачка!

— А я баяўся, што ты не пажадаеш болей бачыць мяне...

I Юрка правядзе Таню да ейнае хаты. Яна скажа, устрывожыўшыся, бы матылёчак:

— Юрка, не праводзь мяне далей, бо яшчэ хто пабачыць нас.

— Добра, Таня.

— Мне час дамоў, Юрка.

— Я пайду ўжо, Таня.

Яны змовяцца наконт заўтрашняга спаткання каля чарамшыны, што за каменнай абмуроўкай даўняе цэркаўкі са святымі іконамі, перад якімі, калі стануць дарослымі, возьмуць шлюб, і ён падорыць ёй блакітны букет валошак, і праспявае ім песню жаўрук, шэрая птушка ў векавечнай прасторы...

Юрка пайшоў у бляску неонаў. Над горадам наіўна-зялёнае: «Застрахуем цябе і тваю маёмасць».

Дайшоў да сабора святога Мікалая, прачытаў жалобную абвестку аб смерці некага, пастаяў пад мокрым снегам. На тратуары — мужчыны і жанчыны, хлопцы з дзяўчатамі, дзеці. Па вуліцы едуць легкавыя машыны, а ў іх, тыя, якім няма патрэбы выдурньвацца пешай хадою. Усё гэта выглядала крыху так, бы ў жніво пачарнела хмара над Доўгім выганам, і тады багатыя пасядалі на вазы, пачалі ўцякаць сярэдзінаю дарогі. А Юрка з маці схавалі серп у раскірачаную дванастку аўса ды пабеглі дадому ўскраем каляінаў, сцежкаю. З вазоў тых крычалі ім, каб яны хутчэй беглі, бо памокнуць... Гэта была насмешка.

Тыя, у легкавых машынах, былі нечым падобныя да тых, што сядзелі на вазах; на шыбіны расклейваюць яны сваю іронію, на ўсю шырыню іх гладкатварасці.

Макротны снег.

Юрка пакруціўся быў яшчэ з гадзіну і накіраваўся ў Парадную алею, пад гару, на якой бялее палац. Насупраць жа таго палаца перайшоў на другі бок вуліцы. Вецер заплёўваў вочы цяжкімі сняжынамі.

Нехта сказаў яму:

— Добры вечар.

Ён паглядзеў услед: спіна, закончаная настаўленым каўняром, аддалялася.

* * *

Аб Грышцы памятаў і ягоныя словы да Тані. I яшчэ нешта намёклівае, каб не сказаць — грубае.

Не спалася Юрку ў месячную ясноту. I бачыў ён у сваёй памяці, як моладзь выходзіць з вячоркаў, хлопцы лепяць снежкі на дзяўчат, а недзе ўедліва брэша сабачук, і нехта заўзіраўся ў зорнае неба, ціхнучы ад таго, ўсё роўна што над чыставоднаю безданню. Вялікая Мядзведзіца па-над Доўгім выганам, што за агародамі і садкамі Плянтанскае вуліцы. I здаецца яму, што вось стаіць ён так, як некалі па-пад вішняю, на падворышчы за калодзежам, перад поўначчу на Спаса, і за яго спіною цямнеча, з якое халадок навейвае густыя пахі кропу ды разбуялага зелля, таксама пераспелых папяровак.

Думаючы пра каханне, мы абавязкова маем на ўвазе вясну, калі ўсенька наўкола цвіце і бушуе жыццём, такім буйна-зялёным.

XIV

Першы снег выпаў позна. Да Новага года дзьмуў марозны вецер. Бацька, занепакоены гэтым, гаварыў: «Вымерзнуць жыты...»

Вёску электрыфікавалі, і нават гарэлі ўжо лямпачкі на вулічных слупах, адна ля Юркавай хаты. Яркае святло прыдавала незвычайнасць добраму настрою.

Юрка лазіў быў на гарышча па цыбулю і ў куце на крокве ножыкам выразаў: «Таня».

Да Каляд заставалася трохі посту, таму ніхто не ладзіў танцаў, не было і збораў, спатканняў закаханых, вечарынак. Таня прыехала пазаўчора. Яе сустракалі на аўтобусным прыпынку маці з бацькам, прыстойна, без звыклай у такіх выпадках усцешанасці. Юрка затрывожыўся...