Андрэй Федарэнка - Смута

Я мрою не горад, а познюю восень, загоны, на якіх капаюць бульбу, а ўвечары Васіль з рознага колеру вачыма стаіць пад грушаю з Ганнаю, і яна смешна раўнуе: «Ідзі ўжэ к Просі гарбатуй...», а тут кулакі з абрэзамі... Мне мроіцца балота, прысыпаныя снегам журавіны, сляды акуратных лапцікаў на снезе і пахі паленай саломы, якою смаляць кабаноў... Мне там хочацца жыць і там апынуцца...

— Сыночак, — гукае знізу матка, — назбірай яблукоў таму кабану маленькаму.

— Сколькі ён ужэ можэ жраць?! Дай мне пасядзець трохі — у мяне ногі баляць!

— А рукі ў цябе ні баляць? Есьці?

— Ето лёгко, па-твоему, так рано па твае грыбы ўставаць?

— Ні трэба цягацца ўсю ноч!..

Спускаюся па драбінах уніз, а ў вушах з усёй інтанацыяю звіняць апошнія матчыныя словы, і асабліва самае апошняе — ноч.

Праўда ж, ёсць такое, што, калі ўночы глядзіш на дзяўчыну ў профіль, яе твар здаецца набагата святлейшы за хлопцавы?

Вясковая ідылія васьмідзесятых: лаўка пад плотам, яблыня, паплёўванне семкамі ўкрадзенага здаравеннага сланечніка — Анжэла сядзіць пасярэдзіне, а мы з Васілём — з бакоў. Я не зводжу вачэй з белае плямы Анжэлінага тварыку; ноч цёмная, без аніякіх зорак (а ў класіка Маякоўскага — «ночи августа звездой забиты нагусто»... Зрэшты, Маякоўскі — цудоўяы. Проста ён меў на ўвазе не беларускія ночы.).

— ...тады дзеўка сказала, — не зачыняецца ў Васіля рот, — кажа, ідзі на могілкі, забі ў крыжа гвозд. Пайшоў, ідзе, ідзе, ідзе... Нешто — трэсь пад нагою!

— Фу, ни капельки не страшно!

Такі ў яе прыгожанькі нос, рот, такія вабныя... не ведаю нават, як сказаць, — можа, «рысы твару». Добрая, мілая! Хочацца кранаць яе, гладзіць, шкадаваць, а гэтага не толькі не можаш набрацца адвагі зрабіць, але адчуваеш, што і думаць пра гэтае нельга. (Пасля разумныя кніжкі растлумачаць мне, што такое раздваенне, такі прымус увесьчасна хаваць ад самога сябе свае жаданні і думкі — звычайны стан падлеткавага ўзросту. Ды што мне цяпер да таго, што я даведаюся пра свой стан пасля!)

— ...Забівае ён гвазда, забіў, ісьці — ні пускае нешта. Ён дрыг-дрыг, упаў — і разрыў серца на месьці! Аказалася, прыбіў, ні пабачыўшы, край свайго пінжака!

— Ну и что? Я тебе таких историй десять выдумаю.

— Слухайце далей. Калі мерцьвяка закопваюць, праз тры дні зь яго выходзіць...

– Ну знаю — фосфор. Надоел уже. Сам иди на кладбище.

— Анжэлка, чаго ж ты сёні са мною такая ні любезная? Куды ж ты ето мяне пасылаеш?

— Да куда тебя пошлёшь? Ты ж трус!

— Я? А я і ні спору.

— Если не трус, иди на кладбище и принеси мне щепку от креста.

— Я ж кажу, я баюса.

— Да иди ты хоть куда-нибудь!

– Я пайду, — падхопліваюся я.

— Сиди, — Анжэла прыціскае сваёй далоняю маю да лаўкі.

– А, паняў... Вір ален фэрштэй.

Васіль устае, зафутбольвае ў цемру свой кавалак сланечніка, падае на развітанне руку мне, Анжэле і сыходзіць некуды па вуліцы, у другі бок ад таго, дзе яго хата.

— Хадзем паглядзім за ім, — горача шапчу я ў самае яе вуха і, прашаптаўшы, не адхіляюся.

— Сиди. Ни на какое кладбище он не пойдёт. Дурак он, глупый, — шэпча яна і не адрывасцца, нічога, толькі мацней прыціскае да лаўкі мае пальцы і гладзіць, гладзіць іх — кожны паасобку. — А ты — умница... Это правда, что ты выиграл какую-то олимпиаду?

— Я не выйграў, тоесьць, на другім месьці буў. Ето рэспубліканская алімпіяда була, па рускаму языку.

— Ой, как здорово! Ты ж ни слова по-русски не умеешь, — яе голас трошкі ўздрыгвае, але мяккі і пяшчотны.

— Умею... Проста не знаю, як табе сказаць... Нахіліся трошкі... Стыдно гаварыць па-рускі!

— Чего, дурачок ты?

— Дражніцца будуць. Скажуць, гарадскі такі...

– Ах ты, хорошенький мой! Ну, идём...

Я падымаюся амаль з радасцю, бо пачынаю ўжо баяцца гэтага шэпту.

Мы ідзём тым самым шляхам, якім я раніцаю ішоў з грыбоў, толькі трошкі бліжэй да дач. Мне хочацца вырваць руку і ўцячы, а Анжэла маўчыць. Пералазім нейкі нізкі абвіслы дрот, ідзём па нечых агародах; я спатыкаюся на разоры...

— Держись за меня...

— А куды мы, Анжэла?

— Это наш участок, а вот — дача...

Я тупа гляджу на нейкія цёмныя пабудовы. А здалёк здаваліся такімі церамамі! Анжэла вядзе мяне паміж нейкіх буданчыкаў, паўз хлеў, адмыкае дзверы, і мы трапляем з цемры ў цемру яшчэ большую. Свецяцца толькі чатыры плямы па кутках — вокны. Пахне — як у кінутай хаце ці ў пограбе: бульбаю, моркваю, буракамі, свежай зямлёю — ну, пустка-пусткаю! Я паслушліва сядаю там, дзе маю руку пацягнулі ўніз, на нешта шырокае і мяккае.

— Мы не будем зажигать свет, хорошо? Нет, не бойся, никого нет и не будет, старики приедут только завтра днём... Милый какой... Хороший мой...