Францішак Хлус - Здані і пачвары Беларусі

Пры ўсёй сваёй жорсткасьці Тапельцы - істоты надзіва справядлівыя. У гэтым можна пераканацца з наступнай гісторыі, дакумэнтальна засьведчанай у газэце «Вечаровы Гомель» ад 31.06.1978 г.

У тым жа годзе ад пачатку купальнага сэзону на рацэ Сож пасьпела патануць 66 чалавек. Дзіўная акалічнасьць: аніводзін труп ня быў знойдзены. Сваякі ахвяраў на вадзе, як і мае быць, пачалі зьвяртацца да аквалянгістаў-ратаўнікоў прыватным чынам, каб тыя за пэўную суму знайшлі патанулых. Неўзабаве трупы былі знойдзены й перададзены для пахаваньня, а грошы нябожчыкавых сваякоў перайшлі да аквалянгістаў. На шматлікія запыты гарадзкой пракуратуры ратаўнікі сьцьвярджалі, што такую вялікую колькасьць ахвяраў можна вытлумачыць толькі наяўнасьцю звышнатуральнай істоты-забойцы - відавочна Тапельца. На змаганьне з пачварай былі выкліканы вайсковыя катэры Пінскай флятыліі, але траленьне фарватэру й глыбінныя выбухі былі безвыніковыя.

І, нарэшце, калі агульная колькасьць ахвяраў сягнула за сотню ды гомельскія гарадзкія ўлады афіцыйна прызналі сваю бездапаможнасьць перад пачварай, здарылася наступнае:

Аднае раніцы на ратаўнічае станцыі ніхто не адказваў на тэлефонныя званкі, і неўзабаве туды быў накіраваны міліцэйскі патруль. Перад іх вачыма паўстала незабыўнае відовішча: увесь атрад аквалянгістаў-ратавальнікаў быў зьвязаны па рукох і нагох якарным ланцугом у памяшканьні кампрэсарнай, вопраткі на іх не было, а ў дупу кожнага быў заткнуты шлянг аквалянга - целы небаракаў-падводнікаў паразьдзімала сьціснутым паветрам так, што яны займалі палову памяшканьня. Пасьля працяглых пошукаў уражаныя міліцыянты адшукалі адзінага ацалелага сьведку трагедыі - той пасьпеў схавацца пад перакуленай лодкай. Ён і расказаў на допыце, што на самое справе людзей тапілі ратаўнікі з брыдкімі карысьлівымі мэтамі - вымагаць грошы са сваякоў, а целы ў чаканьні выкупу хавалі пад корчамі. Але ліхадзеі моцна памыліліся, усклаўшы адказнасьць за свае злачынствы на бязьвіннага Тапельца. Калі водная пачвара выпадкова прачытала занатоўку з паклёпам на яго ў «Вечаровым Гомелі», то трохі раззлавалася й вырашыла звыклымі ёй сродкамі аднавіць справядлівасьць: Тапелец зьявіўся ўначы на ратаўнічую станцыю й учыніў самасуд.

Гэты маленькі эпізод дазваляе, аднак, зрабіць выснову: людзі, прызначаныя ратаваць нашыя жыцьці, часам бываюць значна страшнейшымі за тых, ад каго яны мусяць нас ратаваць.

Пры ўсёй сваёй жорсткасьці і хцівасьці Тапельцы не выносяць няшчырасьці, ілюстрацыяй чаму - яшчэ адна гісторыя, якая адбылася ў чэрвені гэтага года. Старшыня камісыі Вярхоўнага Савета па барадзьбе зь цемрашальствам, народны дэпутат Шч., выкарыстоўваючы сваё службовае становішча, распачаў будаўніцтва катэджа на беразе возера Нарач у водаахоўнае зоне. Але пад самы канец будаўніцтва глеба нечакана пачала прасядаць. Ніхто з будаўнікоў ня мог даць рады, праца, у якую гаспадар уклаў хаця і дзяржаўныя, але вялікія грошы, была дарэмнай, тады нехта зь сябраў камісыі параіў зьвязацца з сапраўдным гаспадаром узьбярэжжа - нарачанскім Тапельцам. Шч. так і зрабіў. Тапелец запэўніў, што ўратуе будоўлю, але наўзамен запатрабаваў з дэпутата прынесьці яму ў ахвяру пяць жыцьцяў. Дэпутат, які прызвычаіўся легкадумна абяцаць што заўгодна, з радасьцю пагадзіўся, і калі надыйшоў час расплаты, утапіў у нарачанскіх водах пяць мяйсцовых катоў, якіх адкупіў за пляшку ў тутэйшага гіцаля. Тапелец справядліва пакрыўдзіўся, і на навасельлі закінуў праз фортку ў вакно моцна забуцьвелыя тушкі жывёлаў і крыкнуў: «Мы яшчэ парахуемся!..» Дэпутат Шч. пакінуў гэтую перасьцярогу без увагі, але дарма: літаральна празь месяц пад час вясельля ягонага сына галоўны мэрсэдэс шлюбнага картэжу, у якім сядзелі маладыя, сам дэпутат, ягоная жонка й асабісты шафёр, страціў кіраваньне й на вачох у пераляканае аховы зваліўся з грэблі ў возера. Машыну з расчыненымі дзьвярыма паднялі толькі праз суткі, але целы ўтопленых шукаюць і дагэтуль.

Відаць, быць непрызнанымі чалавецкімі законамі часам значна латвей, чым знаходзіцца пад іх аховаю: падобнае становішча дазваляе бяскарна зводзіць рахункі з падманшчыкамі, нават калі яны зьяўляюцца сэнатарамі дый дэпутатамі.

Гэтая пачвара вядзецца ў лазьнях, што вынікае з самое назвы, а таксама ў ванных пакоях, душавых і басэйнах. Лазьнік ніколі не апранаецца. Звычайна мае выгляд маленькага дзядка з доўгаю барадою, якою ён прыкрывае свой магутны, заўсёды ўзбуджаны чэляс. Жыве ў вэнтыляцыйных шахтах, а калі зьяўляецца на людзях, то часьцей за ўсё выдае сябе за масажыста альбо за сантэхніка. Характар мае надзвычай юрлівы, і адрозьніць яго ад сапраўднага масажыста або сантэхніка вельмі цяжка, бо адзінае, пра што Лазьнік умее гаварыць - гэта полавыя стасункі. Аматары лазьні ня раз бачылі яго, але хто спэцыяльна запомніць маленькага доўгабародага дзядка ў вязанай лыжнай шапачцы! Да таго ж, разглядаць ў лазьні незнаёмых - ня вельмі прастойна. Калі ў чыста мужчынскае кампаніі Лазьнік паводзіць сябе нэўтральна, адно што бесперапынна гаворыць, то пры зьяўленьні жанчын насьцярожваецца. Ён сочыць за тым, каб лазьня, дзе ён жыве, выкарыстоўвалася па сваім прамым прызначэньні - сапраўды, каму прыемна, калі ў чужым доме госьці пачынаюць паводзіць сябе па-сьвінску. У падобных выпадках Лазьнік і выяўляе ўсю сваю моц, але ягоная помста распусьнікам досыць своеасаблівая.