Васіль Ткачоў - Вятрак – птушка вольная

– Мяне не хвалюе больш нічога, акрамя аднаго – Цар-Дуб павінен быць тут!– І ён тупнуў нагой, нібы ўбіў у падлогу абцасам цвік, а заадно і паказаў, дзе неабходна яму бачыць дрэва.– Тут! А як вы будзеце яго сюды дастаўляць—мяне гэта менш за ўсё хвалюе. Так-так. Хочаце па паветры, хочаце па вадзе... можаце будаваць чыгунку, можаце не будаваць, але калі не даставіце Цар-Дуб, тады ў мяне з вамі будзе іншая гаворка. Не думаю, што такая, як сёння. Абяцаю: кожны з вас атрымае тое, што заслужыў. У любым выпадку. А выпадкі, як вы разумееце, будуць два: або-або... Пытанні?

Пытанняў не было.

–Дзейнічайце! – і фюрэр ускінуў угору руку.–Хайль!

Обер-лейтэнант Лотар Шмейхель выйшаў з кабінета фюрэра ледзьве жывы, і калі вадзіцель запытаў у яго, куды ехаць, афіцэр , не вагаючыся, назваў вядомы ў Берліне рэстаран «Оder».

Першы раз у сваім жыцці Шмейхель напіўся.

І больш яго ніхто і нідзе з бліжэйшага атачэння Гітлера не бачыў.

Пасля таго, як Петрык прарваўся да камандзіра Фёдарава, Аляксандр Фёдаравіч пазнаваў яго і нярэдка, сустрэўшыся выпадкова дзе-небудзь на стаянцы каля штаба, распытваў пра жыццё-быццё. Хоць, вядома, ён і так ведаў усё, але ж пра нешта трэба было гаварыць. Звычайная справа. Аднаго разу камандзір сказаў хлопчыку:

– Вось закончыцца вайна, і давай, брат, да мяне ў Кіеў. Памагу ўладкавацца . Будзем новае жыццё будаваць. Табе трэба вучыцца.

У Петрыка вельмі загарэліся вочы, ён глядзеў на Фёдарава, адчуваў нават, як палалі лоб і шчокі, а тады ўсё ж асмеліўся папытаць:

– А калі... а калі яна, таварыш камандзір, скончыцца?

– Вайна?

– Ага!

– Тут, брат Пятро, такая справа,-- Фёдараў надзьмуў шчокі, пахітаў галавою, потым цмокнуў языком, і твар у яго зрабіўся сур’ёзным, заклапочаным.– Вось не дадзім мы вывезці Цар-Дуб у нямеччыну – і ўжо, лічы, перамога за намі. Не будзе фюрэр хвост яршыць. А?

– Мабыць...

– Не мабыць, а дакладна,– Фёдараў прытуліў да сябе хлопчыка.—На ўсе сто працэнтаў, Пятро. Не аддзім дуб?

– Не аддадзім, таварыш камандзір!

– Малайчына, Пятро, малайчына,– пахваліў хлопчыка Фёдараў, і моўчкі пайшоў далей, цікавіўся, што робяць партызаны. Спыняўся, размаўляў з імі.

Петрык чамусьці думаў, што і з імі размаўляў камандзір злучэння Фёдараў толькі пра Цар-Дуб.

А пра што яшчэ больш у той дзень можна было размаўляць?

Яму вельмі хацелася, каб хутчэй прыйшла перамога...

Немцы будавалі вузкалейку ўжо другі тыдзень, і партызаны сачылі за імі. Няхай папрацуюць, няхай. Усяму свой час. Бо калі разбурыць яе адразу ж, то карысці мала: сто метраў якіх пракладзена чыгункі. Знішчыш гэтыя сто, яны зноў пацягнуць яе далей. А вось калі знішчыш некалькі кіламетраў, дзесяць ці дваццаць... пасля гэтага яны ці ўздумаюць падбірацца зноў да Цар-Дуба? Наўрад. Прападзе ахвота. Непакоіла партызан і іншае: а што, калі, адчаіўшыся, фашысты захочуць знішчыць дрэва—каб і ні вам, і ні нам. Такое можа быць. Аднак дапусціць гэтага нельга. Аніяк. Таму партызан Кавалькоў быў усё ж празначаны старшым па ахове Цар-Дуба, а Петрыка, хоць той і не прадаў яму навіну, вымушаны быў браць на заданне—хто ж яшчэ так спрытна, як ён, ускараскаецца на дрэва? Хіба што сам Кавалькоў! Смешна робіцца, як падумаеш.

У той дзень дождж ліў, бы з вядра. Партызан Кавалькоў дазволіў Петрыку злезці з дрэва, бо, сказаў, цяпер не лета, а восень, і можна падхапіць якую-небудзь хваробу. Справа няхітрая. «У паветры іх, хвароб тых, шастае процьму». Партызан Кавалькоў накідаў на нейкі куст, што быў паблізу ад Цар-Дуба, галля, і атрымаўся някепскі буданок.

– Кроч сюды,– паклікаў ён Петрыка.–На дрэве сядзець увесь час таксама нельга: яшчэ заснеш ды грукнішся.

Хлопчык пакрыўдзіўся:

– Яшчэ чаго!

– Не чагокай. Ведаю. Сам быў такім, як ты. Не адразу дзядзькам стаў. Пуд солі з’еў, сакрэту тут няма. Залазь, залазь пад куст. Куды карабін свой шчэміш? Пастаў яго пад дрэва...

– Няможна,– не пагадзіўся Петрык.–Я за яго распісваўся.

Партызан Кавалькоў хмыкнуў:

– Каму яна трэба цяпер, твая стрэльба? Пасля кожнага бою іх столькі збярэш, карабінаў-аўтаматаў, што іншы раз і грыбоў менш у лесе знойдзеш. Ну, сагрэўся?

– А я і не замерз!

– Глядзі ты!

– Цёпла.

Памаўчалі, паглядзелі на Цар-Дуб, па вялікім і крэпкім, бы жасцяным, лісці якога церабіў дождж. Партызан Кавалькоў нешта успомніў, пэўна ж, прыемнае, бо ўсміхнуўся сам сабе, а да Петрыка сказаў:

–Відаць, у гэты самы час, калі мы тут з табой сядзім, даюць жару нашы хрыцам. Адчуваю, няма ўжо вузкакалейкі, хана ёй. Нават бачу, як рэйкі ўзлятаюць пад самыя аблокі...