Піліп Ліпень - Рабаваньне па-беларуску

Ураніцы, дрыжучы і хістаючыся са слабасьці, Рыгор перайшоў зь цёткінага пакоя ў свой і залез у ложак, накрыўшыся коўдрай і пакрывалам. Увесь дзень ён не ўставаў, то засынаў, то варушыўся ў дрымоце. За гэты час ён скарыстаў усе свае насоўкі, і яны ссохлымі камякамі валяліся на падлозе. Лявон засынаў, а прачнуўшыся, зноў браўся разважаць. Прыкладам, пра сувязь ідэі жанчыны з ідэяй аўтамабілю, альбо пра цётачку, як ён мог раней лічыць, што яна йснуе, ці пра тое, чаму ім з Рыгорам раптам адкрыліся раней схаваныя фэномэны. Лявон прышоў да высновы, што сама верагодная прычына празарэньня – гэта застуда. Пагладжваючы рукой халаднаватую прасьціну па берагу ложка, ён запытваўся сам сябе: калі акрыяць, дык вернецца былое сьветаадчуваньне? Ці яно страчанае назусім?

Хацелася піць, але сілаў схадзіць на кухню не было. Толькі ўвечары ён прымусіў сябе ўстаць, і гэта яму ўдалося на зьдзіўленьне лёгка, здавалася, што галава ператварылася ў паветраны шарык, а цела – у нітачку. Ён наліў соку ў сталёвую міску і колькі хвіляў грэў яе на пліце, абапёршыся рукой на падваконьнік. Рыхтык у гэтыя хвіліны ў гарызантальных палосах аблокаў на небе адбілася сьвятло вечаровага сонца, і яны афарбаваліся ў ружовы і далікатна-бэзавы. Лявону заманілася на дах, але ён ведаў, што не дапаўзе да яго ў сваім сёньняшнім стане. Пакуль ён піў гарачы сок, аблокі павольна патухлі. Лявон вярнуўся ў ложак, узяўшы з сабой замест насоўкі вафлёвы рушнік. Гэта была някепская думка, годная таленавітага вынаходцы, сказаў ён сабе. Настрой палепшыўся, і праз задавальненьне ў яго нават прасьвятлелася галава, стала лягчэй дыхаць. А мо наадварот – яму палягчэла, і праз гэта палепшыўся настрой? Калі Лявон ужо апускаўся ў сон, у ім нарадзілася яшчэ больш сьвежая і адважная думка: трэба перасяляцца на дах. Гэтая ідэя зрабіла яго канчальна шчасьлівым; засынаючы, ён усьміхаўся.

На наступны дзень, прачнуўшыся, Лявон адчуў сябе крыху лепей. Гледзячы на лямпу пад стольлю, ён успомніў сваё вечаровае шчасьце і тое што яго выклікала: жыцьцё на даху. Нават у звычайнай ранішняй цьвярозасьці і скепсысу вечаровая думка зусім не здалася яму дурной. На дах можна перацягнуць канапу, крэсла і столік зь цётчынага пакою ды зладзіць над імі навес зь якой плёнкі, на выпадак дажджу. Турбуючыся, каб уздым сілаў ня скончыўся, ён надумаўся пачаць пераезд зараз жа.

З крэслам пад пахай ён падняўся на дах – як заўсёды, зь невытлумачальнай асьцярогай, што выйсьця адтуль ня будзе. Але люк па-ранейшаму быў адчынены, неба – чыстае, і зь мінулага тыдню нічога не зьмянілася. Толькі пару сухіх бярозавых лісьцікаў, занесеных сюды моцным ветрам, нагадвалі пра суботні дождж. «Што сёньня за дзень? Здаецца, серада». Паставіўшы крэсла, Лявон прайшоўся вакол цаглянай будкі, зь якой выходзіў люк на дах. Будка была троху вышэйшая за чалавечы рост і прыкладна такой жа даўжыні і шырыні. Выдатнае месца ўладкаваць жытло! Да будкі можна паставіць канапу, і мур за сьпіной створыць адчуваньне спакою і ўтульнасьці.

Не губляючы часу, Лявон вярнуўся ў хату. Парыўся ў скрыні з інструмэнтамі, знайшоў там гайкавыя ключы і падступіўся да канапы. Зь перапынкамі на ўціраньне сусьляў ды чыхі ён адкруціў гайкі, што змацоўвалі часткі канапы паміж сабой. Частак атрымалася пяць: дзьве бакоўкі, два матрасы і падстава з ножкамі. Разьядноўваючы цяжкія матрасы, ён прышчыкнуў сабе палец мэханізмам іхнага раскладаньня, і, ледзь не скуголячы з болю і накату кволасьці, бязь сілаў сеў на падлогу. Уся энэргія ўжо растрацілася, і Лявон нават ня мог паварушыцца. Толькі праз паўгадзіны ён здолеў дабрацца да лазенцы, змыць з рук чорную змазку, што пакрывала канапавы мэханізм, і вярнуцца ў ложак.

Да вечара Лявон вылежаўся, і актыўны настрой зноў наведаў яго. Гэтым разам ён прагадліва ня стаў марнаваць на канапу зь цяжкасьцю назапашаныя сілы, а заняўся дасьледваньнем. Ён вылез з-пад коўдры, уключыў музыку, узяў у кніжнай шафе пару часопісаў і, зноў улёгшыся зручней, пачаў гартаць іх у пошуках зьвестак пра жанчын. За апошнія дні, бязладна, але шмат думаючы, ён прасякнуўся сьвядомасьцю значнае і таямнічае ролі, якую грала гэтая разнавіднасьць людзей – бо ў жыцьці кожнага чалавека знаходзілася для іх месца, хай і ілюзорнае. Нават ён, Лявон, увесь час марыў пра сустрэчу не зь якім хлопцам, а менавіта з хутаранкай, якая – ён быў цьвёрда перакананы – ёсьць дзяўчынай, маладой жанчынай. Абгрунтаваць лягічна гэтую ўпэўненасьць Лявон ня мог, і яму хацелася разабрацца, з чога канкрэтна складаецца ідэя жанчыны, і чым жанчына мусіць адрозьнівацца ад звычайнага чалавека. Акрамя адзеньня, даўгіх валасоў і высокага голасу, яму нічога не прыходзіла ў галаву, і гэтага здавалася занадта мала.