Піліп Ліпень - Рабаваньне па-беларуску

Зноў пачуўся кашаль, гэтым разам асабліва доўгі, а потым крокі, гучныя глыткі, пругкі гук плястыкавай бутэлькі. Некаторы час было ціха.

– Лявоне! – хрыпла і трывожна паклікаў Рыгор з гаража.

«Хвалюецца, што я ўцёк крадком?.. І навошта я наогул яму патрэбны?» Рыгор зьявіўся ў браме, басанож, у адных майткох, і Лявон утаропіўся на ягоны голы круглы жывот. Але Рыгор, здаецца, хваляваўся зусім зь іншае нагоды, ён блістаў на Лявона дзікімі вачыма.

– Што здарылася? – спытаў Лявон.

– Я ўспаўся на цэлую ноч, – вочы Рыгора акругліліся і былі падобныя да сподкаў, нібы ў сабакаў, што вартавалі крэсіва ў казцы Андэрсэна.

– Заснуў? Ну дык што? Выспаўся хоць?

– А раней мне гэтага ніколі не хацелася, – ягоны голас быў падазрона роўны.

– Ніколі не хацелася спаць? Хлусіш! Ці мо прысьнілася штосьці? Кашмар, пэўна? Ты нейкі дзіўны.

– Калі б кашмар. Я бы рады быў кашмару. Мне машыны прысьніліся. І бабы. Бабы ехалі ў аўтобусах і ў машынах. І старыя, і маладыя, і дзяўчынкі на’т.

Лявон адвёў вочы і выцер пальцамі вадкасьць з носа. Што непрыемнага магло быць у такім сьне? Можа, жанчыны (слова «бабы» яго гідзіла) на машынах неяк перашкаджалі Рыгору ўва сьне ці паводзілі сябе агрэсіўна?

– Яны зрабілі табе нешта дрэннае?

– Ты што, не разумееш?! – гаркнуў Рыгор і схапіў Лявона за плячо. Лявон, аслупянеўшы, глядзеў на яго. – Бабы! Машыны! Я толькі зараз уцяміў!

– Уцяміў што? Пусьці мяне.

– Не будзь тупаком! Вакол азірніся! Ніводнае бабы! Ты хоць раз у жыцьці бабу жывую бачыў?!

Лявон вызваліў плячо, яму было балюча.

– Ты хоць раз у жыцьці машыну бачыў? – голас Рыгора задрыжаў. – Я мабыць звар’яцеў... Ці сплю дагэтуль... А бабы і аўтобусы – сон ува сьне.

Ён закашляўся. Лявон не аднойчы чытаў у навукова-папулёвых часопісах розныя гісторыі пра трызьненьне з нагоды высокае тэмпэратуры, але як яго спыніць, не ўзгадвалася. Адначасна словы Рыгора пасеялі ў Лявоне неспакойны сумнеў, што і запраўды адбылася нейкая вялікая і непапраўная падзея, але ён гнаў гэтае пачуцьцё –Рыгор пэўна проста трызьніць. Неўзабаве прыступ кашлю скончыўся; Рыгор прыхінуўся лобам да брамы, ашчаперыў галаву рукамі і маўчаў. Лявон паспрабаваў размаўляць з дапамогай лёгікі:

– Дык ты даўно жанчын ня бачыў? А як жа твая жонка і дачкі? Ці ня ты казаў, што ў цябе ё жонка і дачкі, і што ў кватэры цесна? І што вы з жонкай марыце купіць кватэру і жыць асобна?

Рыгор са злосным тварам павярнуўся да Лявона і замахнуўся на яго кулаком:

– Чортаў тормаз! А хіба ня ты казаў мне пра сваю цётку? Дык успомні зараз, бачыў ты яе хоць калі, ці не!

Цётка? Цётачка? Звычайна Лявон аніколі пра яе ня думаў. Цяпер, асьцярожна пачаўшы абмацваць яе атожылкамі свае падобнае да цеста думкі, ён выявіў суцэльную пустэчу. Было толькі само слова «цётачка», полая абалонка, яечная шкарлупіна, але пазбаўленая ўсіх уласьцівасьцяў шкарлупіны – вагі, крохкасьці, гладкасьці, беласьці. Лявон трохнуў галавой –такія думкі таксама вельмі нагадвалі высокатэмпэратуравае трызьненьне. З носу зноў выцякла кропля. Трэба вярнуць думаньне ў практычнае рэчышча. Калі ён бачыў цётачку апошняга разу?.. І раптам Лявон зьбянтэжана зразумеў – аніколі. Ні твару, ні фігуры, ні голасу, ні вязанай кофты. Акрамя дзьвярэй у ейны пакой, заўсёды зачынены, ніякіх візуальных вобразаў выявіць не ўдалося, ня кажучы ўжо пра падзеі зь ейным удзелам. Лявон паўтарыў колькі разоў: «цётачка, цётка, цёця» але дамогся толькі тога, што слова страціла ўсякі сэнс і ператварылася ў пусты гук, без азначэньня. Гук жа сам сабою быў нейкі бязглузды і малапрыемны.

Ад разважаньняў Лявона адцягнуў Рыгор, з надзеяй крануўшы яго за плячо.

– Ну дык што? Ё цётачка ці няма?

– Падобна што няма, – разгублена адказаў Лявон.

– Зразумела... Чакай! У дзядзі Гені яшчэ жонка была, раптам ён нешта ведае! – Рыгор падхапіўся і пабег да вартоўні дзядзі Гені, забыўшыся, што той зьяўляецца не раней абеду.

Гэта выглядала сьмешна – Рыгор бег паўз гаражоў, у чырвоных майткох, з выпнутым жыватом – і Лявон нават заўсьміхаўся праз сусьлі. Падымалася сонца, ягоныя промні ўжо асьвятлілі бляшаныя дахі, і паветра ўгары пазалацела, папразрысьцела. Лявон выцягнуў руку, але не дастаў да промня, той быў яшчэ занадта высока. Значыць, цётачкі няма? Гэта вельмі дзіўна, вядома, але навошта так хвалявацца? Няма дык няма. Аднак Рыгору складаней: адна справа цётачка, а зусім іншая – жонка з дачкамі...

Тым часам Рыгор дабег да будкі дзядзі Гені, заскочыў у яе і ляснуў за сабою дзьвярыма. З моцнага ўдару дзьверы спружынілі і з рыпам адчыніліся зноў. Рыгор са злосьцю зачыніў яшчэ раз. Каб супакоіць узрушэньне, яму трэба было заняць сябе нейкімі актыўнымі дзеямі. Ён схапіў газэтку з напалову разгаданымі крыжаванкамі і паглыбіўся ў першае наўзгад пытаньне. Морская рыба сямейства трасковых, шэсьць літараў. Зграя сабакаў, пяць літараў. У горле заказытала, быццам бы туды занурылася вясёлая казурка з намерам давесьці яго да сьмеху сваімі тонкімі лапкамі. Рыгор адкінуў газэтку і колькі хвіляў суха кашляў, трымаючыся рукою за грудзі.