Піліп Ліпень - Рабаваньне па-беларуску

Нашчасьце, паблізу праходзіў Адам Васілевіч, кандыдат навук і дацэнт. Заўважыўшы пачаткоўца, ён парабалічна зьмяніў сваю траекторыю і, стукаючы абцасамі па паркеце, наблізіўся да Лявона. Сьцісла распытаўшы яго і выслухаўшы сарамлівыя пажаданьні, Адам Васілевіч з запалам казальніка пачаў пераконваць Лявона, што ён патрапіў дакладна па адрасу, а за гэтымі агульнымі і расплывістымі назвамі тоіцца скарбніца інжынернае думкі. Натхняючыся ўсё больш і больш, Адам Васілевіч прычыняў вочы, складаў пальцы колцам і з прыдыханьнем прамаўляў імя тае ці іншае спэцыяльнасьці, нагадваючы сваім выглядам самэлье, што апавядае пра рэдкі гатунак вінаграду і адценьні ягонага густу. Лявон глядзеў на ягоныя гладка прычэсаныя чорныя валасы – і верыў. Адаму Васілевічу ўдалося запаліць Лявона сваім жарам і данесьці да яго музыку політэхнічных словазлучэньняў: «Супраціў матэрыялаў і тэорыя пругкасьці», «Мэталургія ліцейных сплаваў», «Аўтаматызацыя тэхналягічных працэсаў і вытворчасьцяў».

Яны спыніліся на паэтычнай «Тэорыі мэханізмаў і машын». «Добра. Цяжка было б зрабіць лепшы выбар, – Адам Васілевіч разьвёў рукамі і падняў вочы да высокай столі. – Гэтая спэцыяльнасьць дазволіць вам стаць як практыкам, так і тэарэтыкам-дасьледнікам. Многія выпускнікі працуюць цяпер у Акадэміі навук». Лявон папрасіў колькі дзён памеркаваць, але Адам Васілевіч няўмольна заўважыў, што набор на кафэдру сканчаецца, і Лявон рызыкуе страціць цэлы год праз сваю нерашучасьць.

У той жа дзень Лявон прайшоў інтэрвію па шэрагу агульнаадукацыйных дысцыплін і быў прыняты на ўнівэрсытэт.

Лявон падняўся прыступкамі і штурхнуў вялізарныя дзьверы. Яго заўсёды зьдзіўляла, наколькі яны добра збалансаваныя: высачэзныя, ў два чалавечых росту і таўшчэзныя, дзьверы адчыняліся без асаблівых высілкаў. Як звычайна, пасьля яркага вонкавага сонца здалося, што хол пагружаны ў прыцемак. Зьлева, над пустым гардэробам, зелянелі лічбы электроннага гадзіньніка; было безь пяці дзевяць. Насупраць уваходу разьмяшчалася шырокая лесьвіца, а перад ёю стаяў стэнд з раскладамі заняткаў і іспытаў. Лявон пайшоў да яго, слухаючы, як ягоныя крокі адбіваюцца складаным рэхам ад столі і далёкіх сьценаў. Вочы ўжо звыклі да змроку, і ён убачыў Адама Васілевіча, які прымацоўваў да стэнда аб'яву. Лявон павітаў яго. Той коратка кіўнуў галавой, паказаў на сваю аб'яву і, адвярнуўшыся, пасьпяшаўся лесьвіцай наверх. Адам Васілевіч звычайна насіў сьветлыя кашулі з кароткім рукавом, а сёньня, мабыць з нагоды іспыту, надзеў строгі цёмна-шэры строй, цагляна-чырвоную кашулю, пярэсты гальштук у тон і чорныя лякавыя туфлі. На чорных шкарпэтках, якія выглядалі пры ўздыме нагі на прыступку, Лявон заўважыў сінія палосы. Лявон уявіў, што час раптам запаволіўся, і хуткі крок Адама Васілевіча па прыступках ператварыўся ў плыўны лёт, ледзь прыкметны воку, як рух хвілінавае стрэлкі. Лявон нахіляецца і разглядае сінія палосы зблізку. І можа нават дакранаецца да іх. Якія ягоныя шкарпэткі навобмацак?.. Лявон страсянуў галавой і пачаў чытаць аб'яву.

«Іспыт адбудзецца сёньня ў 9-00. Аўдыторыя 304». Аб'ява была напісаная сіняй асадкай на аркушы ў клетачку. Лявон адзначыў элегантавасьць почырку Адама Васілевіча, ненадоўга задумаўся – ці купляў ён спэцыяльна сшытак, каб выдраць зь яго аркуш на аб'яву? – прачытаў яе яшчэ раз і нарэшце ступіў на лесьвіцу. Трэба было падняцца на трэці паверх. Лявон ведаў цьвёрда, што першая лічба ў нумары аўдыторыі азначае паверх. Яму ніхто гэтага не казаў, але аднойчы здагадка спусьцілася на яго звыш, як адкрыцьцё. Лявон ішмат разоў правяраў тэорыю першае лічбы на справе, і яна працавала заўсёды, без выняткаў. Таемнае веданьне выклікала ў яго некаторы гонар за сябе, але нядоўга: сакрэт другой і трэцяй лічбаў ён разгадаць ня здолеў, колькі ні ламаў галаву. Пытаць ж Адама Васілевіча не хацеў, бо разьвязаньне магло стацца нагэтулькі простае, што зрабілася б сорамна за сваю тупасьць.

На трэцім паверсе Лявон трохі павагаўся, направа ісьці ці налева, і пайшоў калідорам налева. З аднаго боку калідору цягнуліся вокны, з другога – дзьверы аўдыторый, памаляваныя шэрым глянцам. Нумары пачаліся з 330 і цяпер патроху памяншаліся. Калідор яшчэ раз павярнуў налева, і неўзабаве Лявон убачыў дзьверы з нумарам 304 і прышчэпленым аркушам «Іспыт».

Ён дастаў з заплечніка пакунак апэльсінавага соку і адпіў дзеля адвагі колькі глыткоў. Пастукаўся і пацягнуў дзьверы; яны паддаліся не адразу, толькі пасьля некаторага намаганьня, здавалася, што створа зьлёгку прыліпла да вушака. «Пэўна, гэта праз фарбу. Дзьверы памалявалі тоўстым плястом, і зазоры зьменшыліся да шчыльнага прыляганьня. Да тога ж фарба глянцавая, а глянец схільны ліпнуць да глянцу», – думаў Лявон, прыадчыняючы і зноў зачыняючы дзьверы.