Піліп Ліпень - Рабаваньне па-беларуску

Урэшце Лявон перапыніў іх радыкальна, адкінуўшы коўдру і ўстаўшы з ложка. Спружыны зарыпелі. «Да чога падобны гук спружынаў? – палезьлі ў галаву новыя, ужо не такія змрочныя роздумы. – Сярэдні паміж электрагітарай і скрыпкай? Так... А што, калі?.. Канцэрт для мэблевых спружын і віялянчэлі? Можна было б садраць абіўку, агаліць кожную зь іх і атрымаць даволі гнуткага гучаньня інструмэнт. Ці спружыны, здабыўшы свабоду ад абіўкі, перасталі б рыпець?» Лявон стаяў пасярод пакою і глядзеў напаўпаварота на ложак. Коўдра і прасьціна застылі ў складаным узаемадзеяньні, пратачаючы адна ў адну зморшчынамі. Ён падлавіў сябе на тым, што ягоныя думкі безь перапынку чапляюцца за ўсякую лухту. Што ж, не сама ўдалы стан іспытывацца, але дзецца няма куды. Высілкам волі ён прымусіў сябе мэтадоўна адзецца, не задумваючыся ні пра што, хоць спакусаў было мноства. Прыкладам, драпіны на ножках фатэля, ці маюць яны нейкую заканамэрнасьць? Мастацкую каштоўнасьць? Стоп! Супраць гэтых думак, што вадка расьцякаліся вакол, трэба было тэрмінова нешта рабіць. Лепш за ўсё – актыўнае дзеяньне. Ён зірнуў на гадзіньнік: шэсьць раніцы. Часу заставалася яшчэ шмат.

Лявон расчыніў шафу і правёў рукой па плечцах з кашулямі і нагавіцамі. Усе тры пары ягоных нагавіцаў былі чорныя і адрозьніваліся толькі ступеньню зношанасьці. Гурба кашуляў ляжала на паліцы неадпрасаванай пасьля мыцьця, а з тых, што віселі гатовыя да ўжываньня, засталіся толькі ў паласу ці ў клетку. Але на іспыт Лявону хацелася надзець менавіта белую. Ён абраў кашулю зь дзьвюма кішэнямі на грудзёх, расклаў яе на канапе і ўвамкнуў прас. Прасуючы, Лявон заўсёды адчуваў задавальненьне, яму падабалася ўдыхаць белы пар, што ўздымаецца ад распаленай прасам тканіны, і паляваць на зморшчынкі на ейнае паверхні. І ўсё ж бездакорна адпрасаваць ані кашулю, ані нагавіцы яму ніколі не ўдавалася, прас мусіў з кожнага неасьцярожнага руху стварыць рэзкую зморшчыну, сьцерці якую потым ужо не выходзіла. Вось і цяпер, стаміўшыся змагацца з правым рукавом, ён кінуў прасаваць і надзеў прыемна цёплую кашулю як ёсьць. Акуратна запрануў яе ў нагавіцы і зноў паглядзеў на гадзіньнік. Шэсьць пятнаццаць. Яшчэ можна пачытаць адну з кніжак – а раптам метавіта яна спатрэбіцца на іспыце.

Узгадваючы, якая зь іх была чытаная радзей за іншыя, Лявон перакладаў кніжкі са стоса ў стос, узважваючы кожную ў руках. Спыніўся ён на мэтадычцы – «мэтадычны дапаможнік для студэнтаў Політэхнічнага Ўнівэрсытэту» – кніжыцы ў пяцьдзясят жоўта-шэрых старонак, у мяккай вокладцы. Выгнуўшы край мэтадычкі паміж двума пальцамі, ён пругкім веерам перагарнуў наўздагад тоўстыя шурпатыя старонкі, трапіў прыкладна на сярэдзіну і пачаў чытаць з апошняга на развароце абзаца.

«Такім парадкам, мы лічым, што разьвіцьцё тэхнікі і заняткі тэхнікай ня толькі не супярэчаць унутранаму росту чалавека, але спрыяюць яму. Звычка да матэматычна дакладнага мысьленьня спрыяе ўкараненьню як у прыватнае, так і ў грамадзкае жыцьцё індывіда выразна структураваных і заснаваных на лёгіцы спосабаў быцьця. Індывід: а) мэтапакладае; б) суадносіцца з рэаліямі; в) сьвядома рухаецца да мэты, выкарыстоўваючы ясную прычынна-выніковую мэтодыку; г) дасягнуўшы мэты, выходзіць на новы віток мэтапакладаньня.

Лявон адвёў вочы ад мэтадычкі і задумаўся пра мэты, якія стаялі перад ім у бліжэйшы час. Вытрымаць іспыт? Яна была ў вышэйшай ступені патрэбнай і карыснай, бо ў выпадку няўдачы ён ізноў заставаўся на другі год. Рабаваньне? Яно таксама не дарэмнае, бо цягне за сабою валоданьне грашыма, а значыць, роварам, тэлефонам і запэўным посьпехам у хутаранцы. Лявону раптам стала брыдка, як рабілася заўсёды празь беспасярэднія думкі пра гэта. «Ці ня нізасьць гэтае меркаваньне, што ейнае стаўненьне да мяне можа залежаць ад валоданьня нейкімі рэчамі? Досыць погляду яе, каб падобныя думкі адваліліся, як засохлы бруд адвальваецца ад туфляў». Параўнаньне з брудам таксама здалося яму нізкім. Ейныя цёмныя вочы глядзелі на яго адначасна сур'ёзна і пакепліва, быццам ужо даўно ведалі ўсё тое, што ён мог і зрабіць, і падумаць, і адчуць.

А сёмай Лявон адклаў мэтадычку ўбок, узяў заплечнік і выправіўся.

Перасякаючы ўнівэрсытэцкі двор, Лявон з усьмешкай спамянуў, што толькі прыхільнасьць да штодзённага чытаньня навукова-папулёвых часопісаў і прывяло яго сюды некалі. Як даўно гэта было! Уступныя іспыты і першыя гады вучэньня здаваліся яму цяпер туманна-далёкія, і быццам нават не пражытыя, а ўбачаныя ўва сьне ці нават прачытаныя ў кнізе. Толькі найпершы візыт на ўнівэрсытэт запомніўся Лявону дакладна: ён стаіць у холе галоўнага корпуса перад вялізарным стэндам зь пералікам факультэтаў і спэцыяльнасьцяў і расчаравана чытае іхныя сумныя сухія назвы, якія ня маюць анічога агульнага з багатым і насычаным жыцьцём навукоўца або вынаходца. Абраць было абсалютна не з чаго. Лявон з нудою агледзеўся абапал, падсьвядома спадзяючыся ўбачыць недзе побач яшчэ адзін пералік, дадатковы, у якім прапаноўваліся б спэцыяльнасьці кшталту «канструяваньня хатняе тэхніцы» або «ўкараненьне бытавых інавацый». Але нічога падобнага вакол не назіралася. Лявон ізноў перачытаў сьпіс кафэдраў і ўжо пачаў схіляцца да сыходу і наведваньня іншага ўнівэрсытэта, ня вузка-тэхнічнага, а агульнага. Ён быў упэўнены, што такі ёсьць. Можа, там яму пашанцуе больш, і падыходная прафэсія адшукаецца.