Піліп Ліпень - Рабаваньне па-беларуску

– Вунь ён! Нырнуў! Бачыш? Дый вунь жа, паплыў! Вось падла!

Рыгор адьдзімаўся, адчмыхваўся і моцнымі сажэнкамі плыў да другога берага.

Лявон прачнуўся пад мяккім бярозавым ценем, на сьвежай траве. Маленечкі вусень, выгінаючыся, апускаўся па павуцінцы на ягонае плячо. Ён ізноў зачыніў вочы, паляжаў, але сон ужо ня йшоў. Сеў, крануўшы кашуляй вусеня, і той, атрымаўшы жаданую паверхню, адразу ж папоўз кудысьці ў бок. Лявон агледзеўся. Ягоная бярозка расла на краю нізкага, невыразна-цёмнага лесу. Наўпрост перад ім стаяла трухлявая халупа, са сьценамі з крывых шэрых рэйкаў і саламянай страхой, насупраць хаціны хіліўся ўва ўсе бакі нізкі плот з гародам унутры, а яшчэ далей з-за чаротавых зарасьнікаў праглядала рака. У чароце, апусьціўшы галаву і памахваючы тонкім хвастом, стаяла задуменная падласая карова. Павеяў ветрык, і Лявона накрыла салодкім пахам кветак. Ён абярнуў галаву: зьлева, на сонечным пагорку, калыхаліся сотні рознакаляровых рамонкаў-касьмеяў, а пасярод гэтага яркага воблака стаяла, прыпадняўшы далоні над пялёсткамі, высокая жанчына ў бэзавым сары.

Ад абароту балюча апякло абпаленыя плечы і шыю, але жанчына была да тога прыгожая, што ён амаль не заўважыў болю. «Можа, яна здаецца мне высокай, бо стаіць вышэй за мяне, на ўзгорку?» Яна ішла да яго, з чырвонай кропкай паміж бровамі, з коратка абстрыжанымі сьветлымі валасамі, усьміхаючыся, ведучы пальцамі па касьмеях.

– Устань, пойдзем, я абмою цябе, – мовіла яна, набліжаючыся. – Ты ўвесь згарэў. Добра, што здолеў заснуць, сон ацаляе. Як цябе завуць?

– Лявон.

Плыўная, але пругкая хада, расслаблены рух уздоўж матэматычна дакладнае лініі – ад бярозы да зарасьляў чароту. Ён ішоў за ёй, у духмяным воблаке. Спынілася – ростам зь яго ці нават крыху вышэйшая. Зірнула ў вочы і назвала сябе: Лакшмі. Загадала распрануцца дзеля абмываньня, і Лявон паслухмяна пачаў расшпільваць гузікі. Ёй было каля трыццаці. Або каля сарака? Як пакутліва здымаць кашулю – скуру быццам паляць агнём! Разбуўшыся, ён пакратаў нагой цякучую рачную ваду.

– Не, Лявон, не сюды! Вада не дапаможа.

Лакшмі паказвала рукою пад карову. Мільгануў сумнеў – ці не галюны? Нахіліўся, стаў на калені, падпоўз, лёг. Ці замычыць? Маўчала. Пахла зямлёй, салодкім гноем, кветкамі. На каровіных локціках рудая поўсьць завіваліся ў хохлікі. Прыгаворваючы ціхія, спакойныя словы, Лакшмі гладзіла карову па вымю – сухі гук скуры па скуры. Капнула, палілося малако, цёплае, белае. Асьцярожнымі далонямі яна абмывала ягоную сьпіну. Сьверб апёкаў сьцішыўся, паленьне згладзілася, чырвоныя трэшчыны змыліся, як рыскі алоўка.

– Чаму ты чхаеш, Лявон?

Лявон стаяў перад ёй – асьвежаны, павесялелы, поўны сілаў. Ён саромеўся сваіх худых грудзяў, але яшчэ сорамней было б выявіць гэтую сарамлівасьць, паспрабаваўшы адзецца. Чаму чхаю? Хлусіць ці ўхіляцца ад адказу перад гэтай жанчынай здалося яму нявартым і зьневажальным. Незалежна скрыжаваўшы і адразу раскрыжаваўшы рукі, ён патлумачыў, што без застуды і песень бачыць сьвет як мае быць – няможна. Застуда адчыняе вочы на сапраўднае жыцьцё, а песьня асьвятляе яго сонцам. Бо безь сьвятла не відаць анічога нават у адчыненыя вочы. І ён засьпяваў «Стронгу» Шубэрта, спачатку нясьмела, а потым, убачыўшы, што яна слухае ўважліва і сур'ёзна, усё мацней і мацней. Лакшмі раптам прысела на кукішкі, адным вольным рухам, і слухала, падняўшы да яго галаву. Калі ён скончыў, сказала:

– Каб бачыць сьвет як мае быць, Лявоне, трэба трымацца дхармы. Нельга адчыніць вочы, Лявоне, калі іх няма. Дхарма – вось вочы.

Сказала ўпэўнена, нібы сказала: неба сіняе. Малако белае. Гэткім жа рухам, без намогі, устала. Праз гэтыя словы і праз гэтыя рухі ўнутры Лявона ўздрыгнула. «Паслухайце, пачакайце, Лакшмі! Дхарма? Адкуль у вас гэтае слова, адкуль у вас упэўненасьць? Навошта гэтая чырвоная кропка? Мне вельмі хочацца ведаць!» І неяк само атрымалася, што Лявон папрасіў Лакшмі дазволіць застацца зь ёй.

Лакшмі расказала Лявону, што выкананьне дхармы традыцыйна пачынаецца з брахмачар’і – строгага і аскетовага вучнёўскага жыцьця. Нязмушаным лотасам седзячы ля хатняе сьцяны – уваходзіць унутар Лявону забаранялася – яна склала яму шчыльны распарадак дня зь пералікам што рабіць. Ён, стоячы побач на нязручных каленях, варушыў вуснамі, вымаўляючы доўгі сьпіс, і намагаўся запомніць. Яна цярпліва паўтарала.

Раніца. Насіць ваду ў бочку. Узяўшы пад тынам два плястмасавых вядра, бледна-жоўтае ды сіняе, Лявон спускаўся да ракі, заходзіў па калена ў ваду, зачэрпваў. Сіняе мела застарэлую расколіну, празь якую сачыўся зьвілісты струмянец, веерам адрываючыся з абадка дна. Каб ня выцекла шмат, Лявон крочыў таропка, вёдры спружыньвалі, рытмоўна сьціскаючыся і расьціскаючыся паміж чорнымі вочапкамі – і калі крок зьбіваўся, парушаючы рытм, вада плёскала яму на калашыну. Па-за плотам стаяла высокая жалезная бочка, старая, іржавая, з дробнымі вадзянымі казюлькамі, якія любілі капашыцца ля краёў. Бочка і казюлькі выклікалі ў Лявона непрыязнасьць, але Лакшмі сказала, што перад палівам вада мусіць нагрэцца на сонцы і насыціцца Пранай. Ён паднімаў цяжкае вядро да грудзяў і перакульваў у бочку. Гулкі плёскат, ваганьне балотнага паветру з глыбіні. Потым наступнае. За дзесяць рэйсаў бочка напаўнялася, і Лявон садзіўся на зямлю, адпачываў, але нядоўга – каб не заснуць.