Піліп Ліпень - Рабаваньне па-беларуску

Вёсачка неўзабаве абарвалася, і ўздоўж дарогі пацягнуўся нізкі хмызьняк, ціхія сьветлыя палі, спадзістыя пагоркі. Цыгарэта яшчэ ня скончылася, калі насустрач Рыгору выплыў паказальнік «Парыж», з выразнай стрэлкай, накіраванай наперад па курсу, да зялёнага гарызонту. Рыгор затаптаў недакурак у зямлю, дадаў хады, і не прайшло і паўгадзіны, як ён ужо крочыў да цэнтру Парыжу шэрай каменнай набярэжнай, абыходзячы заводы, масты і складаныя транспартныя разьвязкі.

Пра Парыж Рыгор чуў няшмат: Эйфелева вежа, Луўр і Бастылія, якую быццам даўным-даўно разбурылі. Дзе іх шукаць, было незразумела. Мінакі не траплялася, а рэдкія машыны праносіліся міма, ігнаруючы ягоную паднятую руку. Дый ці трэба іх шукаць? Рыгор ня быў занадта заклапочаны аглядам славутасьцяў і наладзіўся на мінімум – невялічкі шпацыр па горадзе дый гастраном з халодным півам. Безаблічная аўтастрада ўжо стаміла яго, і пры першай мажлівасьці ён збочыў направа, апынуўшыся на ўтульным цяністым бульвары са старадаўнімі пяціпавярхоўкамі. Гастраномаў тут таксама ня бачылася, і Рыгор зьвярнуўся ў кафэ пад аранжавым тэнтам. Хмурная бармэнша нячульна прадала яму пяць бутэлек ледзянога піва, нават не зірнуўшы. Рыгор спытаў, ці слушна ён ідзе да Луўру, вунь туды, на што яна абыякава кіўнула. «Склеп па табе плача», – на дне Рыгора плесканулася злосьць, але плесканулася нямоцна.

Францускае піва ня ўразіла Рыгора густам, але дапамагло бавіць дарогу да Луўра, з даволі маркотнымі, аднастайнымі каменнымі дамамі і мутна-шэрай Сенай. Сам Луўр стаўся значна сьціплейшым за Рыгораву ўяву: двухпавярховая будыніна з чатырма калёнамі ля ўваходу і сумнымі скульптурамі ў нішах наўзбоч. «Што за трасца? Я думаў, ён будзе вялікі», – Рыгор азірнуўся абапал, шукаючы позіркам Эйфелеву вежу, але не знайшоў. З сумневам ён счакаў перад Луўрам і ўсёткі адважыўся ўвайсьці – трэба ж хоць недзе пабываць.

Бабулька-квіточніца доўга не хацела браць у яго стодаляравую купюру – угаворвала схадзіць памяняць яе на эўры. Рыгор нагінаўся перад празрыстым акенцам, усьміхаўся і на хаду прыдумляў рацыі, паводле якіх разьмен грошай быў немажлівы. Нарэшце бабуля махнула рукой і здалася, адарваўшы яму квіток ад тоўстага скрутку. Ён спытаў, ці ёсьць тутака карціны Піліпа Ліпі, і яна няпэўна кіўнула галавой у бок заляў.

На гранітнай падлозе добра адчувалася, што красоўкі гумовыя. Пругкі скрып-скрып. Рыгор адкаркаваў новую бутэльку і, разглядаючы паказальнікі, падняўся белакаменнай лесьвіцай. Сівавалосая, кучаравая бабулька-наглядальніца з высілкам устала з крэсла ля ўваходу ў залю і працягнула руку за білетам.

– Дзе ў вас Піліп Ліпі вісіць, бабуля? Я тут упершыню, пакуль што яшчэ ня звыкся, – ён азіраўся абапал.

– Ёсьць такі, ёсьць, а як жа! Італьянскі жывапіс, салён Карэ. Хадземце, я вас адвяду, – яна глядзела на яго так заклапочана і сур'ёзна, быццам гаворка йшла пра жыць ці памерці.

Яны рушылі залямі: маленькая белая бабуля, у чорнай сукенцы і шэрай футравай камізэльцы, ішла перавальваючыся і ледзь-ледзь бокам, а Рыгор, у нясьвежай сіняй суколцы і абвіслых джынсах, у воблаке піўных газаў, шыбаваў ззаду. Па сьценах цягнуліся бясконцыя біблейскія сцэны ў шырокіх пазалочаных рамах – Маткі Боскі, Немаўляты, Язэпы, магі і крыжы.

– А вось бутэльку прыбярыце, калі ласка! У нас нельга піць.

Патыліцай яна ўбачыла, ці як? Вялікім паслухмяным глытком ён дапіў рэшткі і схаваў бутэльку ў торбу. У залях было прахалодна, нават зябка, і зусім ціха. «Яна не дурніца што камізэльку надзела», – Рыгор здрыгануўся плячыма. Яны павярнулі, прайшлі яшчэ праз колькі заляў, і бабулька спынілася.

– Прошу пана! – яна паказала далоньню на вялікі патройны алтар. – Мадона зь Дзіцём.

Бабулька ўрачыста маўчала і відавочна ганарылася за карціну, за музэй, за сваю памяць, і прадчувала захапленьні Рыгора. Ён падыйшоў бліжэй і разгледзеў падрабязнасьці: Мадона з харошым, але расьцягнутым ушыркі тварам і сумным позіркам, абыякавы Немаўля, сьвятыя на каленях, зь дзіўнымі сьпіральнымі палкамі, шматлікія задуменныя анёлы.

– Зыба! – пацьвердзіў ён. – Тут уся заля гэтага Ліпі, так?

– Не, – суха адказала бабулька. – Гэта адзіны ягоны твор у нашым музэі.

І, абражаная невядома чым, пайшла прэч, напышліва выпрастаўшы сьпіну. «Сварлівая бабуля», – адзначыў Рыгор, ужо пачынаючы прывыкаць да жаночых паводзінаў. Ён разгледзеў суседнія карціны, сярод якіх былі і кампактнейшыя, але Піліп Ліпі быў сапраўды адзіным. Ён прысеў на сінюю канапку непадалёк. Павярнуўся: бабулька, не рызыкуючы пакідаць Рыгора аднаго, праходжвалася па суседняй зале. Уладкаваўшыся бокам, ён ціхутка выцягнуў новае піва, непрыемна цёплае і ўзбоўтанае, падчапіў корак ключыкам. Шума пышна хлынула на сінюю тканіну канапкі, і Рыгор таропка сунуў рыльца ў рот. Здаецца, бабуля нічога не заўважыла.