Піліп Ліпень - Рабаваньне па-беларуску

Спрасонку ісьці пяском было няёмка, ногі загразалі, зьязджалі ўбок, але неўзабаве ён выбраўся на дарогу і, падрабязна высмаркаўшыся, пакаціў. Перад ім, уздрыгваючы на няроўнасьцях пяску і паціху падаўжаючыся, бег ягоны цень, і Лявон шкадаваў, што ня едзе тварам да сонца. Там было казачна прыгожа! Лявон абарочваўся і назіраў на чырвоны дыск, які асядаў да гарызонту і павольна цьмянеў, але руль адразу пачынаў ухіляцца, пагражаючы стратай раўнавагі і ўпадкам. Азірнуўшыся ў дзясяты раз і ледзь не заваліўшыся набок, ён рассудзіў, што рызыкаваць здароўем нельга – раптам ён паваліцца і зломіць нагу? – лацьвей дачакацца паўнавартаснага заходу, спыніцца і глядзець. Лявон засяродзіўся на дарозе, прыгнуўся да руля і намагаўся круціць понажы роўна і моцна. Ягоныя ногі прыкметна адужэлі за апошнія дні, і адпачываць хацелася ўсё радзей. Дарога шырокай дугою загіналіся направа, аддаляючыся ад мора, і патроху падымалася. Пясок ператвараўся ў глебу, камянеў. Міма мільгалі сухія хмызьнякі, праплывалі нізкія, рэдкія гаі.

Абмінаючы адзін з гаёў, Лявон пачуў наперадзе дружны сьмех. Замёршы понажамі, ён амаль бязгучна, з хвацкім шоргатам шынаў, вылецеў за паварот. Здаецца, гэтых дзяўчат ён ужо сустракаў: ільняныя сукенкі зь яркімі арнамэнтамі, чырвоныя хусткі, сярпы ў руках. Цяпер яны йшлі насустрач і, згледзеўшы Лявона, ахвотна засяродзілі свой сьмех на ім. Пераглядаліся, перагаворваліся і пырскалі. Спрабуючы захаваць вартасьць, ён ліха затармазіў і сьпешыўся.

– Добры вечар! Падкажыце, калі ласка, я яшчэ ўва Ўкраіне ці ўжо ў Расеі? – спытаў ён і адразу ж пашкадаваў: дзяўчыны спыніліся і заліліся сьмехам, нешта неразборліва кігікаючы і паказваючы на яго пальцамі. Адна зь іх, рослая, русявая, з тварам у дробным рабаціньні, ступіла да яго і тхнула пальцам у грудзі:

– А цябе як зваць, ягамосьці?

Ейная інтанацыя зьмяшчала нейкі гідкі, зьневажальны намёк, і сяброўкі проста ўзвылі з рогату. Яна нахабна глядзела наўпрост яму ў вочы і была вызначана п'яная. З абрыдай, ня кажучы больш ані слова, Лявон адвярнуўся, стаў на понаж і штурхнуўся ад зямлі. Але шыны здрадніцкі патрапілі ў пескавы струмень, і ровар застыў, ганебна і бездапаможна. Скрыгочучы зубамі на сьмех, віск і невыразныя воклічы, ён упарта цягнуў ровар і, намацаўшы нарэшце цьвёрдую глебу, зрушыў. Паціху набіраючы хуткасьць, ён уяўляў, як за сьпіной вырастаюць каменныя сьцены, горы, і непераадольна адлучаюць яго ад жудасных дзевак. Праз колькі хвіляў моцных кручэньняў і рытмоўнага дыханьня сьмех пачаў заціхаць. Лявон уздыхнуў, выпрастаўся і ўзьняў галаву.

Вакол распасьціраліся камяністыя пагоркі, парослыя лінялай траўкай, а дзе-нідзе зь зямлі выступалі невысокія даўгаватыя скалы. Цень перад ім непрапарцыйна выцягнуўся, зрабіўся карычневы, і, павярнуўшыся, ён засьпеў сонца ўжо ля самога гарызонту. Дарога йшла ўверх з добрым ухілам, і для захаваньня хуткасьці ногі па чарзе напружваліся, нібы незалежны ад Лявона мэханізм. «Калі паднімацца спрытна, дык можна апярэджваць заход і не даваць сонцу апусьціцца!» – гэтая новая дасьледчая ідэя натхніла Лявона, і ён націскаў на понажы з усіх сілаў. Неўзабаве ён наскрозь змакрэў і задыхаўся, але хітрык атрымаўся: сонца завісла над гарызонтам і больш не апускалася, толькі налівалася чырвоным і губляла дзённую яркасьць.

Патроху дарога канчальна скамянела, ехаць стала цьвёрда, дрогка, званок бязладна брэнькаў, сядло падскоквала, але Лявон сьціскаў зубы і налягаў на понажы. «Ваенна-Грузынская дарога», – прачытаў ён на самотным сінім паказальніку, і парадаваўся, што рухаецца як мае быць. Але скалы па абодвух бакох зьяўляліся ўсё часьцей, рабіліся ўсё вышэйшыя, і ўжо бадай засьцілі сонца. Трэба было выбіраць: спыніцца і назіраць заход зараз ці рызыкнуць, паднапружыцца і дасягнуць найвышэйшага пункта – перавала, які ўжо віднеўся далёка наперадзе. Тонкая стужачка дарогі ўзьнімалася на седлавіну вялізарнае гары, што магутна ўзвышалася над суседнімі, і адтуль, пэўна, адкрываўся найлепшы з усіх мажлівых відаў на захад. «Ірвану!» – наважыўся Лявон, затхнуў адну ноздру пальцам і ліха высмаркаўся на абочыну. Учапіўшыся ў руль, ён люта ўціскаў понажы ўніз, уніз, у думках дапамагаючы сабе ды ўяўляючы, як нябачная рука штурхае яго ў сьпіну, і ровар нясецца ўсё хутчэй і хутчэй. Каменьчыкі ляцелі з-пад колаў, вецер сьвістаў у вушох, пот ліў па скроням і па сьпіне, дыханьне зрабілася рэзкае і балючае. Азірацца на хаду ўжо не было сілаў, але ён адчуваў, што яшчэ пятнаццаць, дзесяць, пяць хвілін – і ён уляціць на перавал.