Павел Ляхновіч - Ігнась-чарадзей

Як дзеці пайшлі і павялі пад рукі Толіка, Ігнаська счакаў крыху, потым выплыў на сярэдзіну купальні. Нырнуў, прайшоўся па дне. Кругом белы пясок, дзе-нідзе плямы рачнога смецця. Правы бераг абрывісты, амаль вертыкальны. У беразе ля самага дна дзірка. Гэта ўваход у бабрыную нару, яе Ігнаська даўно ведае. Але раней добра разгледзець не хапала паветра. Тут корч ад старога дрэва, карані. I між каранёў чорная адтуліна. Ігнаська прыпаў да дна і разглядаў. Сярод карэнняў некалькі акунёў. Паласаценькія і флегматычныя. Стануць за пал кай і думаюць, што іх не відно...

Муць пайшла з нары... Што там? Плынню воблака муці знесла — тырчыць адтуль бабёр. Задніца ў адтуліне, а галава, пярэднія лапы, грудзі вытыркаюцца, вісяць над дном. Футра невядома якога колеру — усё ў дроб­ных паветраных бурбалачках, таму здаецца бабёр ртуццю абліты. Верхняя губа неяк падціснута, і з-за яе вялізныя два зубы відаць. Шырокія і плоскія, як стамескі. Яны і ёсць стамескі — імі бабёр драўніну грызе. «Твар» у бабра ад гэтай падціснутай губы і зубоў здаецца вельмі непрыязным. 3 такім тварам цётка Марыля з Радашковічаў казала Ігнаську, што пасля прыбіральні трэба ісці ў ванны пакой рукі мыць. А навошта? Ён на рукі не...

Паглядзелі адзін на аднаго Ігнаська-выдра і бабёр. Потым бабёр вылез, праплыў па крузе над Ігнаськам, і лёг перад ім на дно. Носам да носу. I ўсё з тым жа... тварам. Яку цёткі Марылі. Потым развярнуўся і паплыў прэч. А заднія лапы ў яго таксама з перапонкамі. Калі штурхае ваду — перапонкі расчыняюцца, і атрымоўваецца вялікая лопасць для веславання. А калі нагу падбірае, то яны сціснутыя і ў вадзе не супраціўляюцца.

Счарнелы ад стомы вярнуўся пад вечар на хутар. А там мама. Бровы насупленыя, вочы строгія:

— Ты дзе валэндаўся паўдня?

— Так... Па лесе хадзіў. — Не зусім схлусіў, быў жа у лесе. А што казаць? Што пад кучай ламачча ад сабакі хаваўся?

— На рэчцы быў?

— Ну, скупнуўся крыху. Горачаж... — Ілгаць нельга, тым болыи маме.

— Адзін?

(Ну што гэта за допыт? Адзін — не адзін. Ну — так, шмат разоў казана, каб без дарослых на раку не хадзіў. Калі чакаць, каб з дарослымі на раку купацца пайсці, можна за лета ні разу туды не трапіць...)

— Ну — адзін...

— Колькі разоў табе гаворана, каб без дарослых не хадзіў?! Вунь сёння Толік гэты, з Мінску, ледзве не патануў. Хлопцы выратавалі. Васіль Трусаў, Жэнік Казюнін і Ясь Бацэвіч. А ты не тое, каб з дарослымі — адзін купаешся. Скажу тату, каб вылупцаваў!

(Не скажа... Во — пайшла інфармацыя... Вася Гірэйка, іх усю сям'ю ў вёсцы Трусамі чамусьці клічуць — герой! А сам плаваць не ўмее. Жэнік Трацяк, у яго бацькі няма, а маці мянушку «Казюня» прыляпілі, той плавае, але ж на глыбокае не кінуўся — таксама герой. I Ясік... Эх, што тутскажаш?!...)

— Тата, а якія ў нас самыя небяспечныя звяры? — спытаўся Ігнаська за вячэрай.

— Не размаўляй за сталом. Пасля пагутарым. Пашанцавала табе ў наш час нарадзіцца. Вось каб я малы так за сталом сябе паводзіў, то адразу б лыжкай па ілбе атрымаў. Тата мой, нябожчык, а твой дзед — ото строгі быў!

(Ну вось! Па ілбе лыжкай. А сам цэлую гісторыю пра дзеда распавёў. I тое, што за сталом не зашкодзіла.)

— Тата, а табе зараз за гутарку, хто павінен лыжкай у лоб — мама, ці я? — хітра прыплюшчыў вочы Ігнаська, а мама разрагаталася: «Ну што? Атрымаў?»

— Ну, спеліся! Пагавырыце ў мяне! — Напусціў на сябе сур'ёзу тата, хаваючы ў вачах смяшынкі.

— Значыць цікава табе, якія жывёлы самыя небяспечныя? — Удакладніў тата пасля вячэры. — Для каго небяспечныя? Для мышэй вунь наша Кіса-Іна вельмі небяспечная... Ага, для людзей! А навошта гэта табе? Прос­та, цікава? Ну, Ігнаська, калі сур'ёзна, у нас, у Беларусі практычна няма такіх жывёлаў, каб чалавеку іх баяцца. Можа толькі зубр... ды мядзведзь... Але колькі тых мядзведзяў ды зуброў! Вось я, лічы трыццаць пяць гадоў тут жыву, ніколі ні мядзведзяў, ні зуброў не бачыў. I ваўка — толькі адзін раз, а я ж паляўнічы! Ваўкі — яны такія нашуганыя, што як чалавека пачуе, гатовы са скуры выскачыць, каб толькі не сустрэцца. Чытаў я, што калі ваўкоў становіцца шмат, могуць на людзей нападаць, але толькі на дзяцей, а калі дарослыя — то на нізкарослых. Воўк жывёліна надзвычай разумная, ацэньвае з кім можа справіцца, а з кім — не.Яшчэ лось можа напасці, бык, самец значыць, восенню, калі ў іх вяселлі. У ласёў зрок кепскі, і ў час гону можа пераблытаць чалавека з супернікам. Яны ў гэты час адзін з адным з-за ласіх б'юцца... Што фыркаеш? Смешна, што з-за ласіх? Пачакай, можа сам калі з-за дзяўчынкі якой біцца будзеш! Не будзеш? Ну і правільна! Хай яны з-за цябе б'юцца...