Шата Руставелі - Дрэва вечнасці

Ён хаваў глыбока ў сэрцы жар кахання патаемны
Ад разлукі доўгай вянуць пачыналі ружы шчок,
Палымнеў агнём пакутным, калі бачыў зноў царэўну,—
Спачування варты кожны, хто каханню даў зарок.

З той часіны, як царэўна атрымала трон дзяржаўны,
Аўтандзілу, боль змяніўшы, засвяціў надзеяй лёс.
Ён сказаў: «Часцей убачу стан і твар яе крыштальны,
Можа быць, бальзам гаючы я знайду цяпер ад слёз!»

Разаслаў па ўсёй краіне Растэван ганцоў з загадам:
«Цінацін — царыца ваша, трон ёй свой перадаю.
Хай жа свеціць, нібы сонца, хай ёй кожны будзе рады!
Дык прыходзьце і ўслаўляйце валадарку вы сваю!»

Тут сышліся ўсе арабы, мноства госцяў знакамітых:
Аўтандзіл — ваеначальнік яснатвары быў між іх,
І Саграт — візір прыдворны, самы першы з царскай світы.
Трон паставілі раскошны, што здзіўляў цаною ўсіх.

Цінацін падвёў да трона бацька ў шчасным захапленні
І сваёй рукою ўласнай на чало карону ўсклаў,
Скіпетр даў, надзеў на плечы пурпуровае адзенне.
Ліўся з воч царыцы-дзевы бляск праменнага святла.

Адступілі і з паклонам цар-дзяўчыну прывіталі
І, на царства блаславіўшы, асыпалі пахвалой.
Трубы гучна заігралі, гулка грукнулі кімвалы.
Слёзы дзевы не схавала веек чорнае крыло.

«Быць не варта я царыцай»,— дзеву мучыла здагадка
І слязамі арасіла шчокі — ружаў дзіўны сад.
Цар даводзіў ёй: «Павінны замяняць бацькоў нашчадкі,—
Не зрабіўшы гэта, быў бы я жыццю свайму не рад!»

Загадаў: «Даволі плакаць, лепш маю параду слухай:
Аравійскаю царыцай ты прызначана цяпер,
У тваіх руках дзяржава — будзь заўсёды мудрай духам,
Сціплай, шчодрай і разважнай, толькі чыстай праўдзе вер!

І дзядоўніку і ружы сонца лье праменне роўна,—
Будзь жа й ты ласкавай роўна да вяльмож і да рабоў!
Шчодрасць неслуха ўтаймуе, а пакорны й так пакорны,
Шчодрай будзь: што возьме мора, ўсё аддасць назад прыбой!

Шчодрасць так цару ўласціва, як Эдэму кіпарысы,
Падначаліцца ёй можа і двудушны чалавек.
Што здабыў — спажыць разумна, хцівы ж копіць бескарысна,
Што аддаў — тваё заўсёды, што схаваў — згубіў навек!»

Словы бацькавай навукі мудра слухала дзяўчына,
Іх у памяці хавала, нібы іскры залацін.
Цар наладзіў баль вялікі, з ім гуляла ўся дружына;
Цінацінай сонца стала, сонцам стала Цінацін.

Загадала, каб з'явіўся скарбнік, змалку ёй адданы,
І сказала: «Ўсе пячаці з куфраў-скарбніц паздымай;
Што належыць мне па праву, ўсё нясі сюды дазвання,
Як царыца, ўсе багацці я хачу раздаць сама!»

Раздарыла ўсе багацці, некранутыя ніколі,
Абдарыла ўсіх нязнатных, надзяліла шчодра знаць;
І сказала: «Ўсё раблю я згодна з бацькаваю воляй,
Забірайце ўсё, нічога мне не трэба пакідаць!

Стайні ўсе паадмыкайце! — загадала слугам строга.—
Скакуноў маіх гарачых разбірайце — не шкада!»
Раздавала ўсё да рэшты, не шкадуючы нічога...
І грабла багацці чэлядзь, быццам дзікая арда.

Зграя тая ўсё хапала, быццам туркаў рабавала,—
І стаеннікаў арабскіх, і заморскіх жарабіц.
Як завея, там царыца ўсіх дарамі асыпала,
Ні мужчыну, ні жанчыну не магла яна забыць.

Першы дзень мінуў. Ракою ўсё ліліся віны, стравы,
Безліч войска балявала на бяседзе пышнай той.
Раптам штосьці зажурыўся цар, пакінуўшы забавы.
«Што з ім сталася?» — шапталі госці ціха між сабой.

На пачэсным месцы быў там Аўтандзіл непараўнаны —
Галава і гонар войска, смелы, спрытны, быццам леў;
Побач з ім Саграт паважны нечым быў усхваляваны.
Гаварыў адзін другому: «Што з царом? Чаму збялеў?»

Разважалі: «Цар, напэўна, повен сумных успамінаў,
Бо інакшых для маркоты мы не знойдзем тут падстаў».
Аўтандзіл сказаў Саграту: «Трэба высветліць прычыну.
Запытаем, пажартуем, каб на сэрцы лёд растаў».

Тут Саграт стары і мудры, Аўтандзіл, прыгожы станам,
Падышлі, наліўшы кубкі, да пахмурнага цара
І, ўсміхаючыся ветла, пакланіліся з пашанай.
Красамоўную прамову распачаў візір Саграт:

«Повен смутку ты, ўладар наш, спахмурнеў сваім абліччам.
Маеш рацыю: дашчэнту ўся спустошана казна,—
Што дачка параздавала, дык таго цяпер не злічыш.
Лепш не быць бы ёй царыцай, чым табе бяду зазнаць!»

Усміхнуўся цар. Ніколі не чакаў ён ад Саграта,
Што пасмее той так дзёрзка церушыць у вочы пыл,
І сказаў яму: «Ты добра ўзычыў мне, мудрэц заўзяты!
Толькі брэша той, хто лічыць, што арабскі цар скупы!