Шата Руставелі - Дрэва вечнасці

Злезлі з коней мы нарэшце адпачыць на полі бою;
У руку я быў паранен, выступала з раны кроў.
Абступілі мяне людзі, услаўлялі, як героя,
Не маглі ад захаплення падшукаць хвалебных слоў.

Каб засведчыць мне пашану, падыходзіў ледзь не кожны:
Хто здалёку слаў вітанні, хто абняць жадаў мяне;
А настаўнікаў калішніх знакаміты рой вяльможны
Ўсё здзіўляўся, колькі меч мой ссек галоў у той вайне.

Войска шмат па ўсёй краіне разаслаў сабраць даніну;
А вярнуліся з багаццем — даў ім волю для забаў,
Кроў праліць я ім дазволіў тых, хто ў здрадзе быў павінны.
Браў я крэпасці без бою, гарады без бою браў.

Я сказаў Рамазу: «Ведаў, што рыхтуеш ты мне здраду;
Зараз ты ў мяне ў палоне, дык загладзь свой грэх цяжкі:
Без змагання ўмацаванні здай усе пад нашу ўладу,—
А іначай — сам наклічаш гнеў караючай рукі!»

Адказаў Рамаз панура: «Пакарыцца мушу сіле.
Мне з былых маіх прыдворных аднаго вяльможу дай,—
Я пашлю яго з загадам, каб змаганне ўсе спынілі.
Аддаю табе ўсё ханства, ты — герой, ты і ўладай!»

Даў Рамазу я вяльможу. З ім байцоў паслаў адборных.
Хутка з крэпасцяў хатайскіх знаць сабралі да мяне.
Гарады і ўмацаванні — ўсё здалі яны пакорна,—
Тых здабыткаў не падлічыш, што здабыў я на вайне.

Па зямлі заваяванай я праехаў пераможна,
Скарбы скрозь бясконца неслі, аж мігцела ўваччу.
Абвясціў я ўсім хатайцам: «Хай жыве без страху кожны!»
І дадаў: «Я — ваша сонца і спаліць вас не хачу!»

Я агледзеў падрабязна ўсю казну, ўсе склепы-сховы,—
Падлічыць усе багацці не хапіла б сіл маіх:
Бачыў там я шаль дзівосны, горы ўбораў пурпуровых,—
Ты б вачам сваім не верыў, калі б сам пабачыў іх!

Зразумець я быў няздольны, дзе і кім яны сатканы,
Кожны, ўбачыўшы, здзіўляўся, божым цудам называў.
Не відаць было ні нітак, ні парчы залататканай,
Нібы хто тканіны тыя ў агні загартаваў.

Іх я ўзяў у падарунак для сваёй непараўнанай.
З лепшых лепшыя здабыткі ўласнаручна адабраў
І на тысячу вярблюдаў пагрузіў для Парсадана
І з прыемнай весткай тут жа ў знак пашаны адаслаў».

«Напісаў цару: «Ўладар мой, лёс цябе спаткаў шчаслівы!
Рыхтаваў мне вораг здраду — заплаціў сваёй крывёй.
Ты даруй, што я спазніўся з весткай гэтаю праўдзівай,—
Хан хатайскі, скарбаў безліч ляжа ніц перад табой».

Пакарыўшы край хатайскі, я бязладдзе хутка знішчыў,
Іх зямлёй і ўсім багаццем назаўсёды заўладаў.
Не хапіла мне вярблюдаў, на валах я вёз здабычу.
Славу, гонар, перамогу — ўсё здабыў, чаго жадаў.

Хан палонны ехаў следам, апусціўшы вочы долу.
Поўны радасці вялікай, нас індыйскі цар страчаў.
Колькі славы і пашаны на маю прыпала долю!
Парсадан рукою ўласнай рану мне перавязаў.

Стракацела плошча людам, каляровымі шатрамі.
Каб убачыць пераможцу, шмат прыйшло туды людзей.
Баль вялікі цар наладзіў, весяліўся разам з намі,
Пасадзіў мяне з сабою, з ласкай цёплаю глядзеў.

Балявалі да світання, разлягаўся гоман гучны,
Ранкам рушылі ў горад. Слугам цар сказаў сваім:
«Войска ўсё сюды паклічце, каб з'явіўся кожны лучнік,—
Пакажыце ўсім Рамаза і палонных разам з ім!»

Зганьбаванага палонам да цара прывёў я хана;
Цар сустрэў яго ласкава, быццам хлус той быў дзіцём,
З крывадушным ліхадзеем абышоўся ён з пашанай:
Пераможца не пакрыўдзіць тых, хто скрыўджаны жыццём.

У размове далікатнай спраў не кратаў недарэчных,
Частаваў цара хатайцаў, быў гасцінным перад ім.
А на золаку паклікаў і спытаў мяне сардэчна:
«Ці даруеш ты хатайцу, што быў ворагам тваім?»

Адказаў яму з павагай: «Бог даруе грэх любому,—
Будзь таксама міласэрны да знясіленых душой!»
Цар сказаў Рамазу: «Ведай, адпушчу цябе дадому,
Толькі больш сябе не ганьбі крывадушнаю маной!»

Дзесяць тысяч драхмаў мусіў хан плаціць цару ў даніну,
Звыш таго — тканін багата, і атласу і парчы;
Цар адзенне даў Рамазу, загадаў адзець дружыну
І пусціў усіх на волю, не зрабіўшы зла ні ў чым.

Галаву схіліўшы ўдзячна, адказаў Рамаз пакорны:
«Уладар, мяне за здраду бог сурова пакараў.
Калі зноў табе я здраджу, адплаці мне смерцю чорнай!»
І, сабраўшы сваю світу, рушыў ён у родны край.