Міхась Зарэмба - З павагай да зямлі і да людзей...

Слухала Вера бабулю Любу ў нейкім хваравітым забыцці, быццам раптам апынуўшыся ў далёкім нерэальным свеце. I свет гэты быў бацькавым дзяцінствам: халодным і галодным, жорсткім і бязлітасным. Убачыць яго здалёк, адкрыць для сябе таямніцу невядомага...

Растаў у цемры твар бабулі Любы, схамянулася Вера, нібы апрытомнела. I зноў паклікала ціхім шэптам:

— Бабулечка, родненькая! Няўжо гэта вайна ва ўсім вінавата? Адкуль у таты такая хвароба? Хто яго сурочыў? Чаму ён бязбацькавіч?

Але не адазвалася бабуля Люба, не вярнулася з цемры, не адказала... I толькі сонны клёкат бусла вярнуў да рэчаіснасці, напомніў Веры, дзе яна знаходзіцца і што з ёю... Паднялася з лаўкі, вобмацкам выйшла за агароджу, прычыніла за сабой дзверцы, прыкруціла драціну і асцярожна, як лунацік, пакіравала з могілак.

I што гэта было? I ці было на самай справе? Можа, прыснілася-прытрызнілася? У хвіліну роспачы і адчаю, пякучай крыўды і невыноснай адзіноты. Хто адкажа: пацвердзіць ці абвергне?

Вера бачыла ў немігаючых бацькавых вачах слёзы — і гэта было для яе страшней страшнага. I гэта маўчанне, і гэты няшчасны выгляд. Як пракляцце, як самы суровы прыгавор...

— Тата, пайшлі дамоў, падымайся... Хопіць стаяць на каленях!

Нарэшце бацька схамянуўся, нібы прагнаў сваё здранцвенне, і чужым голасам сказаў:

— Добра, дачушка, зараз пойдзем... I як ты мяне знайшла?

— Я суніцы выглядала, была каля крынічкі... Музыку пачула, вось і прыйшла...

— Ага, музыка, магнітафон японскі...

Вера дапамагла бацьку падняцца, падтрымліваючы яго за правую руку паглядзела туды, дзе ляжаў Боўдзіла. I да будана скіравала свой позірк, быццам асцерагаючыся, што Кекс і Пепс вернуцца назад. Але нічога падазронага яна не заўважыла. I неяк крыху паспакайнела на душы, надало ўпэўненасці і рашучасці.

— Пайшлі, тата, мама сёння дзяжурыць на ферме. Трэба з Паўлікам пагуляць...

— Ой-ёй-ёй, — уздыхнуў бацька. — Што рабіць, што рабіць? Ён нейкі момант таптаўся на тым месцы, дзе стаяў на каленях, узіраючыся ў верасовы дол, нібы штосьці шукаў. Ісці — не ісці. Штосьці яго тут трымала, не давала зрабіць хоць крок...

— Па-а-лы-ы, — раптам прастагнаў Боўдзіла, і яго патлатая галава зноў прыўзнялася і зноў апусцілася на зямлю. — За-алэ-эж-уу...

Боўдзілаў голас прымусіў бацьку схамянуцца, неяк спалохана азірнуцца і зрушыць з месца. Вера пайшла побач, пазіраючы туды, дзе стагнаў Сенька Абабурка.

Яны сустрэлі іх у зарасніку, на вузкай утравелай дарозе, дзе сям-там густымі купкамі рос зялёны папаратнік. У аднаго ў руцэ быў ёмкі дручок, у другога — нож.

Бацька спыніўся, быццам спатыкнуўся. Вера схавалася за яго спіну. Чаго не чакалі, таго не чакалі... Вось вам і гарадскія блатнякі: проста так яны не адступяцца.

— Салют, халяўшчык! Надумаўся зліняць? А як жа даўжок?

— Аддам, не турбуйцеся... Мне дадому трэба, дачка вось...

— Не спяшайцеся... Мы не любім, калі нам пудраць мазгі.

— Я не пудру, і хопіць пра гэта, — раздражнёна сказаў бацька.

— Ого, а халяўшчык... з гонарам...

— А можа, нам узяць яго рыжуху? Га, Серж? У заложніцы. Гогаль-могаль...

— Клёвая думка. Алежка.

— Чуеш, дзед, няхай твая рыжуха з намі павесяліцца, пакуль ты за бабкамі злётаеш. Мы з ёй музыку паслухаем, Валодзьку Асмолава...

Блатнякі падступілі зусім блізка. крокі за тры-чатыры. I рагаталі здзекліва, і пагражалі: адзін — дручком, другі — нажом. Вера выглядвала з-за бацькавай спіны зацкаваным звярком: «Што ж гэта будзе? Няўжо тата пагодзіцца з Кексам і Пепсам? Стаяў жа перад імі на каленях...»

— Прэч з дарогі! — раптам сказаў бацька. Сказаў ціха, без пагрозы.

— Не-е, дзядок... Ты нам — заложніцу, мы табе — дарогу... I баста!

— Інакш — харакіры! Усёк?

— Тата, не трэба! Не звязвайся з імі! — прашаптала Вера. — Гэта ж бандзюкі...

— Прэч з дарогі, нягоднікі! Прэ-э-ч!

Спачатку бацька зваліў на зямлю ўдарам кулака блатняка з нажом. I другі блатняк не паспеў замахнуцца дручком: кароткі трапны ўдар прымусіў яго сагнуцца і апусціцца на карачкі.

Тут бацька разышоўся не на жарт. Ён вырваў дручок у Кекса і пачаў малаціць ім па спінах сваіх праціўнікаў.

— Гэта вам — за халяву, гэта — за заложніцу! Падон-кі-і! Блатнякі з ёкатам рванулі ў кусты, а бацька кінуў услед ім дручок і знясілена вылаяўся:

— Хлюсты патлатыя!

Вера маўчала, яе зноў калаціла ліхаманка. Як учора, на полі, калі Ядзя ўкалола словам-стрэмкай...

— Пайшлі, дачушка, — нарэшце сказаў бацька, усё яшчэ збялелы і раз'ятраны. — Які ж я недавярак! Даруй...