Іван Пташнікаў - Тартак

Ля ракі ласіха стала на калені, маленькае ласянятка рабіла ўсё, што і яна, і яны абое, нагнуўшы галовы, зафорскалі, п'ючы ваду. Якраз проці качак.

Старая качка раптам павярнула ад іх і павяла свой вывадак — жоўтую жменьку — пад чырвоную палоску туману ў зялёны вербалоз...

І тады з таго берага, дзе схавалася дзікая качка з вывадкам, трэснуў стрэл.

Адзін, і адразу за ім другі...

У ласіхі ўздрыгнулі, падскочыўшы, заднія ногі; яна падняла яшчэ ўгару галаву і павярнула назад, як усё роўна хацела паглядзець яму ў вочы: куды ты прывёў — і адразу ткнулася ёй у раку, схаваўшы пад ваду і падняўшы пырскі. Сама цяжка, як нехаця, лягла на мокры жвір ля берага.

Малое ляжала ля яе на бачку і дробненька перабірала ножкамі — хацела яшчэ ўстаць. Даставала галоўкай яе пляча, як усягды, калі яны клаліся ўсе трое спаць у густой траве ці ў верасе — маленькае пасярод. Ноччу яно варочала галоўкай — то яму на плячо, то ёй, мацеры... Пасля яно супакоілася — падсунуўшыся, паклала галоўку мацеры пад вымя і больш не краталася.

Страляў чалавек вопытны — не хацеў пакідаць малое адно: пашкадаваў — загіне ці зарэжуць ваўкі.

Ён, бывалы, вопытны лось, застыў на месцы і доўга яшчэ стаяў нерухома, гледзячы зверху ўніз на бераг — на ласіху і цялятка, — ніяк не могучы зразумець, што зрабілася... Пасля ўлавіў носам пах дыму ад пораху, праціўны і едкі, і ўспомніў, што пачуў жа, як трэснулі стрэлы, і яго адразу абдало ўсяго холадам — сухім і гарачым. Ён крутнуўся на месцы і, задзёршы галаву, — паклаў на шыю рогі, — рвануў з месца з такой сілай, што з-пад ног паляцеў яму далёка наперад пасечаны капытамі верас і мох...

Ён бег напралом праз малады сасоннік туды, адкуль яны сёння ўсе трое прыйшлі да Віліі — бег на Каралінскую пасеку, думаючы, што там, адкуль яны прыйшлі, знойдзе іх, каго пакінуў ляжаць на беразе Віліі. Яны там — трэба толькі бегчы і бегчы...

І ён бегаў па лесе і па пасецы, секучы капытамі сівец, іван-чай, бруснічнік і верас. Бегаў цэлы дзень, бегаў круг за кругам, пакуль сам ля балота не ўпаў ад знямогі на зямлю і не ўткнуўся гарбатым носам у халодны мокры мох...

І назаўтра, і пасля ўсё лета ён калясіў па Ліпніках і па Каралінскай пасецы, шукаючы ласіху з цялём, выходзіў на Жоўты бераг, стаяў, не баючыся, на тым месцы, дзе пачуў два стрэлы, і глядзеў з гары на ціхую шырокую бліскучую Вілію.

У затоках ля яе ўсягды плавалі дзікія качкі і хадзілі берагам даўганосыя бацяны, воддаль іх на лузе рыкала рассыпаная чарнабурая і перапялёстая скаціна. І каровы і цяляты. Ён падыходзіў блізка да іх.

Кончылася трывожнае лета, пачаўся верасень, зажаўцела бярозамі Каралінская пасека, зацягнулася павуцінай, зацерушылася буйным пухам іван-чаю, засінела ад пераспелых дурніц на высокім куп'і ля балота і запахла ўсё наўкола багуном. Ад яго аж зрывала нос і кружылася галава.

Па ўсіх Ліпніках зарыкалі ласі — пачаўся гон. На Каралінскай пасецы пад жоўтымі бярозамі загрукалі капыты, топчучы іван-чай і перамешваючы яго з сівой зямлёй; затрашчалі рогі, падаючы адломанымі кавалкамі на ўзараную капытамі, як плугамі, зямлю, і заскрыпеў, гнучыся і валячыся на зямлю абломаны малады бярэзнік пад гарачыя, страшныя ў сваёй сіле ногі захмялелых і ненатоленых самцоў.

Прырода брала сваё, і ён рынуўся ў бой за самку, што ціха стаяла воддаль на голай пасецы пасярод старых пнёў і іван-чаю. Яна была падобна на ласіху, што засталася ляжаць з цялём ля Віліі...

ЁН Хацеў пачаць усё спачатку.

Яго атакавалі аж два маладзейшыя самцы і, падняўшы на рогі, скінулі ў балотца ў канцы пасекі — у багуннік і дурнічнік. ЁН чмякнуўся ў мох і твань...

І на другі год ён хацеў пачаць усё спачатку. Але яму на Каралінскай пасецы маладзейшыя толькі адламалі кавалак рога...

На трэці год гон збіраўся аж у Ямскім, далёка ад Ліпнікаў — цэлы месяц там рыкалі ласі кожны дзень, падаючы зазыўны голас. Але ён ужо туды не пайшоў, астаўся ў Ліпніках, дзе паявіўся на свет, дзе гэтулькі жыў і дзе ў яго была аднойчы і ласіха і малое.

І ён астаўся адзін. Адзінцом...

...Пачуліся раптам два стрэлы — адзін і за ім адразу другі, моцныя, густыя. Блізка, недзе над самай галавой. Ён, уздрыгнуўшы, — затрашчала сцятая лёдам, як яловай карыной, скура на карку і на спіне, аж пад ногі пасыпаліся друзалкі лёду, — нагнуўся ўперад, намерыўшыся рвануць з месца з-пад снежнай навіссі на волю — на ядраны калючы начны мароз. Але вуха, злавіўшы стрэлы, адразу адрозніла іх ад тых, якія ён чуў тады на беразе, і ён астаўся на месцы, толькі адплюшчыў шырака вочы.