Алесь Шашкоў - Ціхая Лань

— Я яшчэ раз праверу сам, — памаўчаўшы, падняўся Лявонаў.

— Правільна. Толькі ціха. Як бы раней часу не патрывожыць фашыстаў.

— Ціха хадзіць па лясах і балотах за тры гады мы навучыліся, — цяпер ужо стрымана ўсміхнуўся і камбрыг. — Сам мяне павядзеш?

— Ноччу?

— Ну а чаго марудзіць? Пакуль мокры па вушы і ў ваду зноў лезці не так страшна. Адпачывай. Апоўначы разбуджу.

***

Вясёлае чэрвеньскае сонца ўжо выкарабкалася з балотнай твані, калі Сіўцоў і Лявонаў, перапэцканыя гразёю, з’явіліся на выспе, непадалёку ад шпіталя.

— Можаш вяртацца на сваю гару, — стомлена прамовіў камбрыг, сцягваючы з ног размоклыя боты. — Цяпер мы ўжо самі. Скажаш Мірону Ігнатавічу, што самалёты...

— Ён ведае. Учора і мы атрымалі шыфроўку. I пра сігналы самалётам дамоўлена. Пададзім іх мы. А вы трымайце аўтаматчыкаў па гэты бок «акна», аж пакуль самалёты не адбамбяцца. Шырыня «акна» — метраў шэсцьсот, не трапіць бы пад свае ж асколкі. Як і дамоўлена, на прарыў пойдзем адначасова. Сігнал — чырвоная, тры зялёных, зноў ракета чырвоная. Секунды праз дзве-тры...

— Ведаю. Ад Дубровіча вярнуўся мой чалавек. !дзі, абсушыся. Сустрэнемся на вашай гары.

XIV

На фінішную прамую выходзіла аперацыя «Удар маланкі».

Роты аўтаматчыкаў падрыхтавалі сваіх праваднікоў. Імі сталі камандзіры аддзяленняў. Не раз і не два прайшлі яны па вызначаных разведчыкамі Сіўцова праходах, дзе-нідзе паставілі свае вешкі.

У брыгадных шпіталях рабілі з мячэўніку, трысця і сухога ламачча лёгкія плыты — «плывучыя насілкі» для параненых, хворых і дзяцей. Стварылі «Брыгаду жанчын», якая павінна пакінуць выспу ўжо тады, калі за балотам заціхне бой.

I вось трывожная цішыня зноў праглынула шматпакутны Палік.

Яшчэ да захаду сонца неба над балотамі апусцілася ніжэй, папаўзлі шэрыя хмары, неахвотна зацерушыў рэдзенькі дождж. Ён то спыняўся, то з той жа лянотай пачынаўся зноў. I людзі на выспе з трывогай пазіралі ў неба: «Прыляцяць ці не?»

Брыгадныя радыёстанцыі маўчалі. Маўчалі і фашысты. Патухлі і не з’яўляліся зноў ракеты над акопамі карнікаў, якія звычайна ўсю ноч паласавалі неба.

Апоўначы зусім нечакана ў зямлянку камбрыга Лявонава ўваліліся начальнік штаба партызанскага злучэння капітан Крамнёў і сувязны Рыгор Вайцёнак.

— Ну што тут у вас? Нешта ўжо дужа ціха, — кінуўшы на нары аўтамат, спытаў Крамнёў. — Зноў нешта здарылася?

— Ды не, чакаем.

— Ужо дачакаліся! Людзі гатовы? Выводзім на зыходную пазіцыю аўтаматчыкаў. На прарыў іх павяду я сам. А вы, усе камандзіры брыгад, застаяцеся тут. А як толькі мы і брыгада Дубровіча праб’ём абарону немцаў, уводзьце ў бой усе свае сілы і кідайце іх на правы фланг фашыстаў, у напрамку на Лепель. «Разгром» б’е па левым флангу ў напрамку на Бягомль. Усе астатнія сілы, што тут ёсць, уваходзяць у прабітую брэш ужо, калі мы адкінем карнікаў на тры-чатыры кіламетры. Усё. У добры час.

Крамнёў узяў свой аўтамат, на хвілінку прысеў на нары побач з камбрыгам Лявонавым.

За балотам нарастаў гул самалётаў.

* * *

...Вярнуўся ён гадзіны праз дзве, запэцканы глінай, мокры ад поту, але весела ўзбуджаны.

— Знайшоў! — яшчэ здалёк крыкнуў Соні. — I ведаеш, дзе апынулася? Пад ламаччам, каля самага выхаду з тваёй «келлі».

— Рацыя? Яна цэлая?

— Ды не, сумка. I паглядзі, як прашыла яе асколкам. Навылёт. Але карты нічога, карыстацца можна.

— А...

— Рацыя? — Вясёлая ўсмешка патухла ў вачах Крамнёва. Ён выпусціў з рук ражкі коўдры, і на траву пад Соніны ногі пасыпаліся нейкія рознакаляровыя абломкі.

— Гэта... усё?

— Усё. Бачыш, адна пацяруха. Прымусіць загаварыць гэта ламачча не змог бы і сам Крэнкель... Ды ты... чаго ты? — заўважыўшы слёзы ў Соніных вачах, раптам зазлаваў Крамнёў. — Кінь. Падумаеш, трагедыя. Знойдзем свой.

* * *

...У многіх месцах партызаны спрабавалі прарваць кальцо акружэння, а вось у гэтым ціхім гіблым месцы такога ўдару з неба, тылу і проста «ў лоб» фашысты не чакалі. Ад іх батальёна, што сумаваў тут многа дзён, ад удару магутных «Глаў» амаль нічога не засталося. Аўтаматы «Лявона» і «Разгро­му», «танкі» Сімука і Дразда завяршылі справу.

Ліхаманкавая спроба фашыстаў замураваць прабоіну правалілася. Падаспелі савецкія танкі, што прарвалі фронт фашыстаў пад Оршай і цяпер крушылі іх тылы.

***

...Апоўдні бой ішоў ужо далёка ад Палікоўскіх балот.

А на Барсучыных гарах, на абрыве, што грозна вісеў над безыменнай рачулкай, стаялі генерал Дубровіч, палкоўнік Хмара, капітан Крамнёў і дзед Рыгор, — стаялі і глядзелі, як пакідаюць сваю немінучую магілу змардаваныя голадам людзі.