Алесь Шашкоў - Ціхая Лань

— Ну што ты! — зразумеўшы, што хацеў сказаць гэтым злавесным рухам Ігнат, прыкра паморшчыўся Крамнёў. — Мне проста трэба яго бачыць. I толькі.

— То добра, — з палёгкаў уздыхнуў Iгнат. — Людзі хваляць гэтага чалавека. Ды і сам падумай: нікога тут, у Бары, не спалілі, не забілі, ніхто ў Нямеччыну не трапіў. Коні і каровы ў кожным двары. Ці кожнаму старасту такое ўдаецца?

— Дык жа сын у яго — хто? — з падвохам прамовіў Васіль.

— Што сын? Сын таксама пад немцам. Ды і пакрыўджаны чалавек, у турму кінулі. А калі ні за што? — Iгнат коса зірнуў на Крамнёва, цяжка падняўся, перадаў Васілю кулямёт: — Чакай мяне тут. Гляну, ці дома. Ды і ўсё ж гарнізон тут, хай сабе і дохлы...

I знік. Знік ціха, нібы скрозь зямлю праваліўся. Хвіліну ці дзве Васіль цяўся калі не ўгледзець, дык хоць пачуць крокі гэтага, не зусім зразумелага яму, чалавека, вызначыць, у які бок ён падаўся, але дарэмна. Ні гуку, ні шолаху.

«Але! Відаць, не першы раз ступаюць тут яго ногі!» — з лёгкай трывогай падумаў разведчык і, падхапіўшы «дзягцар», адступіў у глыбіню саду.

Дрэў у садах было мала, але ўсе маладыя, дбайна дагледжаныя, і ўсе буйна цвілі. Толькі што набраўшыя сілу яблыні стаялі ціха і велічна, нібы шчаслівыя нявесты ў багатым шлюбным убранні, што чакалі сваіх нарачоных, якіх вось-вось вынесуць з духмянай майскай начы ліхія тройкі.

Дзіўна, але за тры апошнія вясны, адолеўшы столькі ваенных дарог, Крамнёў, здаецца, ні разу не бачыў квітнеючага саду. Запомніліся сады чорныя, апаленыя, знявечаныя бомбамі і злымі артналётамі; бачыў сады, знішчаныя пілой і сякерай ворага, што ля чыгунных «буржуек» мусіў ратавацца ад няшчадных беларуска-рускіх маразоў. А вось такіх...

Зачараваны хараством дзіўнай майскай ночы, Крамнёў прымасціўся пад нізкарослай разгалістай яблыняй, заціх. I неспадзявана, зусім недарэчы квітнеючыя дрэвы-нявесты абудзілі ў памяці яго нявест іншых, яго, Крамнёва, нявест.

...Закінутая пуня... Натапыраны верабей на белай ад пылу бэльцы. Вялікія дзявочыя вочы, поўныя страху і слёз, худзенькія рукі, і ў іх — акрываўлены бінт...

Валя Альхоўская.

...Разварочаны бомбай бліндаж... Кроплі жывіцы-смалы, нібы слёзы на пасечаным асколкамі бярвенні... Золата раскошных валасоў на бруднай пад­лозе... Безжыццёвае дзявочае цела на яго, Васілёвых, руках...

Соня Кавалёва.

Валя Альхоўская у Маскве, у шпіталі. Ці адолелі эскулапы яе цяжкую, амаль смяротную рану? А калі адолелі, то дзе яна зараз? Куды зноў занеслі яе віхуры вайны?

А Соня — побач. Зараз сядзіць у глухім падзямеллі сярод чужых, незнаёмых, такіх жа абдзеленых лёсам жанчын. Аб чым думаеш ты, Соня-Сонейка, вось у гэту мінуту? А калі спіш на нарах халодных, то што табе сніцца? Родны Мінск? Ці падмаскоўная школа, куст бэзу, дзе, як бяссцэнная крыштальная ваза, разбілася, ушчэнт разляцелася іх святое каханне?

«Дзяўчынкі мае! Ці апранеце вы хоць калі запаветнае шлюбнае, белабелае і такое ж духмянае, як вось на гэтых квітнеючых яблынях?»

Васіль уздыхнуў і страпянуўся. Блізка, так блізка, што яго можна было схапіць за каўнер, стаяў Шаблюк. Месяц, які ўсё ж-такі вырваўся на волю, выплеснуў на сад увесь нерастрачаны запас блакітна-белага святла, і мокрыя ад расы дрэвы зіхацелі мільёнамі іскрыстых бясцэнных алмазаў.

Бясконца швэндаючыся па роднай зямлі то са стрэльбай, то з вудай, Шаблюк бачыў такое мо тысячу раз і ўсё ж анямеў ад непаўторнага хараства, што зноў раптоўна раскрылі перад ім ціхая майская ноч і гэты вірлавокі месяц, такі ж, як і сам, Iгнат валацуга.

«Во, д’ябал! — моўчкі вылаяўся Крамнёў. — Снуе, нібы здань... А я... харош, ваяка! — злаваўся на самога сябе капітан. — Летуценнік-юнец — шусь з галавой у сантыменты. Глядзі, так і да бяды недалёка, незнарок трапіш у фрыцавы лапы... »

Ён паспрабаваў ціха падняцца, ды зачапіўся нагой за кулямёт, што стаяў пад яблыняй, той з ляскатам бразнуўся аб зямлю, напалохаў Iгната.

— Во дзе ты! — адскочыўшы ўбок, усклікнуў ваяўнічы рыбак. — А я ўжо чорт што падумаў. Шусь пад ліпу — няма. Прабегся па садзе — пуста... Ну ды ладна, вылазь. Дома твой Кантаровіч. Сядзіць за сталом, кніжку чытае. Лямпу запаліў, а вокны голыя, — нібы для яго і вайны няма! Відаць, не дужа баіцца.

— I ты, бачу, тут мала каго баішся. Вылез на адкрытае месца і гукаеш на ўсю Ьанаўскую, — прабурчаў Крамнёў. Ногі ў яго здранцвелі, у пяткі ўпілося мо тысячу іголак — не ступіць.

— Ладна, — адмахнуўся !гнат. — Давай кулямёт, а сам паціху ступай ды пад ногі глядзі, у цябе яны нешта як гумавыя.