Алесь Шашкоў - Ціхая Лань

— Няйначай сам дзядзька Шаблюк? — няўпэўнена спытаў Крамнёў. — Ці памыляюся?

— Ага, Шаблюк, — ахвотна згадзіўся чалавек на парозе бакоўкі, тут жа пацікавіўся: — А вы што, да старшыніхі?

— Ды не, зайшоў выпадкова. Даруйце.

— Ды што ты! Калі ласка, вуглоў не адкусіш. — Шаблюк сеў з Васілём побач, падміргнуў, паказаўшы ў кут: — Падабаецца? Бачыш, худзенькі, бародка рэдзенькая, як у Хрыста, і вочы — нібы ён пра людзей усяе зямлі гаруе.

— Кіньце! — усміхнуўся Крамнёў. — Ну які ж гэта Бог?

— А дзе я вазьму лепшага? Вы ж, камсамольцы, сапраўдных багоў вунь калі павыкідвалі. А сёння мне Бог вунь як патрэбны.

— Навошта?

— А для парадку. Для «новага парадку». Бачыў, немец свайго «гота» на пузе носіць. Ну а я свайго ў кут паставіў. Глядзі, фрыц, не ты адзін, а і я з Богам жыву. Ну а што гэта не зусім бог, дык хрэн твой фрыц усіх нашых багоў ведае.

— Добра, дзядзька Шаблюк, — засмяяўся Васіль і пацікавіўся: — А колькі, калі не сакрэт, вам гадоў?

— Мне? — прыжмурыўся Шаблюк і заклапочана пакратаў пальцамі сваю бародку. — Ды, мусіць, гадкі праз чатыры сорак будзе.

— Во! Дык вы ж і самі, відаць, багоў з хат выносілі? — весела прыжмурыўся Крамнёў.

— Выносіў, — гаротна ўздыхнуў Ігнат. — Але больш яна, Гэлька. Камсамолкай была. Ну і я... каб ёй дагадзіць.

— Але, — спахапіўся Васіль. — А сапраўды, дзе ваша жонка?

— А чорт яе ведае — дзе? Спачатку збег я, трэба было. Цяпер збегла яна. Ды каб хоць адна. Усё сваё бабскае кодла звяла.

— Куды?

— А хіба яна скажа? Можа, на той самы Палік, куды цяпер усе такія, як яна, бягуць. А можа, ужо і ў рай трапіла. З яе характарам гэта не доўга. Ой, і ўяўляю ж я, што цяпер у тым раі робіцца! Усе анёлы, відаць, таўкуцца каля сваіх ваенкаматаў, на фронт просяцца, каб хоць там уратавацца ад такой суседкі!

Ён гарэзліва пакруціў галавою, устаў з лаўкі, заклапочана паглядзеў на свае голыя ногі і цяжка ўздыхнуў:

— Чортава зелле! Кудысьці схавала ўсе мае шмоткі. Гэта, каб я зноў з хаты не збег. Піша, прызначаю цябе старастам. Не зберажэш Бабцоў — прыйду і самога на патэльні падсмажу, начаплю на твой перамёт, ці чым ты ванючых самоў тых ловіш, і ў вір кіну. Чуў такое?

— Дык вось яно што! — усклікнуў Крамнёў. — Цяпер мне ўсё зразумела. Значыць, і крыжы, і гэтыя косці ружовыя — ваша работа?

Шаблюк анямеў, нейкі момант варожа глядзеў на Крамнёва і раптам узарваўся:

— А што б ты сам мог прыдумаць, каб зберагчы гэтыя праклятыя Бабцы?! Ведаю, чытаў, што немец, больш, чым кулі, баіцца гэтага самага «тыфусу». Ну дык я і таго... Фарбу ў клубе знайшоў, карболку — на ферме, а камфара ў мяне свая была, ногі ёй націраў ды ў вуха клаў, калі там «страляць» пачынала.

— Ну і далей што?

— А што далей? Стаяць Бабцы. Неяк сунуўся сюды немец — і лататы назад як апараны. За нашым лесам, на гравейцы, што з раёна ў Бабцы вядзе, слуп паставіў і шыльду павесіў: «ТЫФУС»! Гэта, каб усе іншыя немцы ведалі. З таго часу іх тут і духу не было. Жыву, як Рабінзон. Вось толькі б сваю рыбацкую форму знайсці. Праўда, ёсць форма другая, ды яе пакуль што не напяліш.

— Пашукалі б штаны ў іншай якой хаце.

— I-і-і, маўчы, хлопец, — адмахнуўся Шаблюк. — Iгнат у чужых шта­нах? — Ён прыкра зморшчыўся, зноў махнуў рукою і знік у бакоўцы. Праз хвіліну вярнуўся з ахапкам нейкіх рызманоў.

— Во, бачыш? — прамовіў ужо зусім весела.

— Знайшоў?

— Не. Новыя штаны крою. З салдацкай коўдры. Ужо амаль гатовыя. Глянь. — Ён прыклаў да паніклага жывата нешта падобнае на спадніцу, толькі амаль да пояса распаласаваную на дзве палавіны, лоўка крутнуўся, паглядзеў на Крамнёва. Заўважыўшы смех у яго вачах, злосна плюнуў і кінуў сваё шытво назад у бакоўку:

— Есці хочаш? Мая сёе-тое пакінула. Каб з голаду не падох, а то Бабцы ратаваць не будзе каму.

Васіль на момант замоўк, уважліва паглядзеў на !гната, вырашаючы, гаварыць ці не трэба, і прызнаўся:

— Я, дзядзька !гнат, не адзін. Тут са мною жанчына.

— Божа, і ў яго жанчына! — прастагнаў Шаблюк. — Жонка?

— Ды не. Радыстка.

— Ну то іншы вінегрэт, — уздыхнуў Ігнат. — Не жаніся, браток. А калі ўжо... то бяры якую-небудзь ламачыну, старэйшую за сябе гадоў на сорак, каб толькі з чапялой каля печкі хадзіць магла. Чалавекам жыць будзеш.

— Талстога чыталі? — засмяяўся Васіль.

— Ды чытаў... I яму, відаць, бабы ў знак даліся. — Трошку памаўчаў і загадаў: — Добра, вядзі сваю... радыстку.

III

Ігнат Шаблюк пра «рэгулярнікаў» і іх камандзіра многа чуў, але самога Крамнёва ні разу не бачыў і таму раскрываўся не вельмі. Што ёсць партыза­ны, канешне, чуў, а дзе яны, ведаць не ведае. Дзесьці ў лесе. Праўда, неяк раз і ў Бабцы заходзілі. Прасілі мёду, сала і самагонкі. Усё — для партызанскага шпіталя. Мёд, вяндліну, кілбасу і сала яны заўсёды просяць для шпіталя, ну а самагонку— для танкістаў. Пяршак. Гэта каб перці на фашыстаў на танках. Бензіну ці саляркі — няма, а пяршак, калі ён адмысловы, гадзіцца. Праўда, сам !гнат, кіруючыся ўласным вопытам, верыў гэтаму не вельмі. Ён, прастак, думаў, што пасля першаку і пехатой хадзіць цяжкавата. Але пяршак для «танкістаў» усё ж прыпасаў.