Зинаида Дудюк - Гонды

Да Гэлі Юстынавай Ліза наведвалася часта. Найбольш з-за таго, што на вышках іхняй хаты было шмат кніжак, якія далі ў нагрузку да швейнай машыны, купленай Гэлінаю маці. Юстын на вайне быў паранены ў нагу, чамусьці тая рана ніяк не гоілася. Ліза некалькі разоў бачыла, як ён сам сабе рабіў перавязку. Яму як ветэрану плацілі пенсію, таму, у адрозненне ад іншых калгаснікаў, у гэтай сям’і вяліся грошы.

Ліза брала ў сяброўкі кніжкі дамоў. Сама Г эля чытаць не любіла, таму іншы раз прасіла Лізу пачытаць ёй што-небудзь. Яны залазілі на печ і гадзінамі Ліза чытала «Вечары на хутары» Гогаля, гэты пісьменнік сяброўцы асабліва падабаўся. Іншы раз яны хадзілі разам на Сіняе возера, якое было далекавата ад хаты бабы Малашы, таму раней Ліза там ніколі не была. Яно было прыгожае і такое вялізнае, што на тым беразе лес быў ледзьве бачны шызай палоскай. Гэля сказала, што раней возера было яшчэ прыгажэйшае, але земснарад спаскудзіў бераг, намыў гару жоўтага пяску з дна. А для чаго? Невядома.

Аднойчы разам дзяўчынкі хадзілі нават на балота ля возера ў журавіны. Там было цікава і страшнавата, бо мох пад нагамі калыхаўся, пагражаючы праваліцца і нечакана паглынуць хадака ў чорнае прадонне.

Пасля таго, як Лізіны бацькі перасяліліся ў барак, яна ўлілася ў гурт гарадскіх дзяцей. Сябравала з Лорай Піліпавай, якая прыехала аднекуль ажно з-пад Урала. Сям’я яе качавала з будоўлі на будоўлю, аднак Лора чамусьці ніколі не згадвала тыя мясціны, дзе жыла раней, мусіць, тут ёй больш падабалася. Бацька яе працаваў прарабам у электрыкаў, а строгая маці была хатняю гаспадыняю, пільна сачыла за Лорай і малодшаю дачкою Адай. Паколькі бацька быў начальнікам, дык усе ў іхняй сям’і былі даволі адкормленыя, нават дзеці. Лора, вясёлая, няўрымслівая і вельмі таварыская, выглядала амаль спелаю дзяўчынаю, з даволі пышнымі формамі, хаця была ўсяго на год старэйшая за Лізу. З ёю было прыемна сябраваць.

З хлопчыкаў Ліза найбольш вылучала Барыса Велясевіча, сына свайго першага настаўніка, які некалі ў Лядах запісаў яе ў першы клас. Ліза ведала, што Вячаслаў Уладзіміравіч больш не працаваў у школе, а служыў у міліцыі. Ёй вельмі хацелася пабачыць яго, які ён у міліцэйскай форме, але ні разу так і не пашанцавала сустрэцца. Затое з Барысам яны бачыліся амаль штовечар. Былі канікулы. Падлеткі па вечарах выходзілі, як яны казалі, штурмаваць стометроўку, гэта азначала шпацыраваць па галоўнай вуліцы Леніна. У гэты час амаль уся моладзь выходзіла на прагулянку. На рагу ля барака, дзе жылі халасцякі, штораз Ліза бачыла Стэпку Сабакарову, якая чакала, калі нехта з хлопцаў запросіць яе да сябе ў госці. Цяпер ёй было за трыццаць, непрыгожая, з грубымі рысамі твару, але акуратна апранутая, хударлявая, яна стаяла нерухомая і наструненая, як слуп, нават, не пераміналася з нагі на нагу. У яе душы жыла вялікая прага кахання. Яна была гатовая кахаць усялякага вечна, хто толькі пакліча. Але як у Лядах, так і ў горадзе яе выкарыстоўвалі раз ці два і праганялі. Сваім маладзенькім пляменніцам яна скардзілася, што нейкі Піня цалуе яе праз газету і наогул закрывае ёй твар, мусіць, саромеецца. Шкадавала таго сарамяжлівага хлопца і іншых, якія выпадкова трапляліся ёй, і не пераставала спадзявацца, што недзе сярод гэтага мноства мужчын ёсць яе адзіны, які ніяк не можа яе адшукаць.

Нават неразлучныя Бабця з Луцяю выпаўзалі надвячоркам на вуліцу. Дачка ж яшчэ была нестарая, ёй таксама хацелася пабыць сярод моладзі, але маці яе адну нікуды не пускала. Ім пашанцавала, прафсаюз выдзеліў аднапакаёвую кватэру, бо іхняя халупка патрапіла пад знос. Цяпер яны, былыя вяскоўцы, сталі паўнапраўнымі гараджанамі, па вечарах не мелі што рабіць, ні агарода, ніякай жыўнасці не трымалі, тэлевізара яшчэ не завялі, вось і выходзілі ўвечары на людзей паглядзець, на лаўцы ля пад’езда пасядзець ды трохі прайсціся. Былы рабочы пасёлак, які называлі проста ДРЭС, нарэшце быў прызнаны горадам і займеў назву Сіньгорад, утвораную ад Сіняга возера.

На гэтай жа вуліцы Ліза аднойчы бачыла, як яе настаўніца нямецкай мовы Шалапутава (даў жа Бог прозвішча) проста на вуліцы цалавалася з нейкім мужчынам і знелюбіла яе за гэта, а заадно і нямецкую мову. Пра Шэлю, так называлі гэтую настаўніцу вучні, і халастога Мяфодзьевіча, які вёў заняткі ў хлопчыкаў па вытворчым навучанні, у школе хадзілі розныя плёткі. Зрэшты, яны вельмі пасавалі адно аднаму: Шэля — фарбаваная бландзінка, а Мяфодзьевіч — чорны, як жук, нават на носе ў яго тапырыліся валасінкі. Цяжка сказаць хто распускаў пра іх розныя плёткі, але ў школе ўсе ведалі вершык наступнага зместу: