Зинаида Дудюк - Гонды

Пасля ўрачыстага сняданку са свянцонаю ежаю, Ліза дома не заседзелася, а выправілася на вуліцу. Ёй далі з сабою падарунак — яйка, фарбаванае цыбульнікам. З ім яна і пайшла ў другі канец сяла, дзе ўжо збіраліся ў гурт маладыя мужчыны і хлопцы, наладжвалі велікодныя гульні з рознакалёрнымі яйкамі, качалі іх па разорцы, білі яйка аб яйка, выбіраючы мацнейшае. Нехта махляваў, папярэдне заліваў яйка волавам або выточваў з дрэва. Але махлярства з ганьбаю для ўладара падробкі выкрывалася, ашуканца адлучалі ад гульні. Падлеткі пераймалі гульні дарослых, паводзілі сябе гэтак жа, хваліліся сваім багаццем. Каму ўдавалася сабраць па радні найбольш яек, таму зайздросцілі.

У Лізы было толькі адно яйка, яна яго трымала ў руцэ, але ніхто не звяртаў на яе ўвагі. І яна не імкнулася ўвязвацца ў чужую гульню, толькі назірала збоку, але чужою тут сябе не адчувала. Ёй падабалася назіраць за ўсім, што адбываецца навокал.

Па абедзе яна выправілася наведаць старую таполю, якую бачыла на скрыжаванні дарог, калі ездзіла з татам па сена. Зялёная шчэць травы пад магутным дрэвам яшчэ толькі прабівалася з-пад зямлі, а навокал валялася мноства шэрых кутасікаў, якія скідвала таполя са сваіх галін, мусіць, у падарунак Лізе да Вялікадня. Дзяўчынка назбірала гэтых суквеццяў, уявіла іх сваімі авечкамі і пагнала на пашу. Тых авечак, што адбіваліся ад статку, яна заварочвала, як гэта рабіла звычайна суседка Клемава Вера. Клема людзі за вочы чамусьці называлі Пеўнем. Ён сапраўды быў трохі падобны на гэтую самавітую птушку. Ганарыста пасаджаная галава на доўгай шыі з вострым кадыком стварала ўражанне, што яе ўладальнік калі і скажа нешта, дык вельмі важнае. Да Лізы, захопленай сваім уяўным статкам, падышлі незнаёмыя вясковыя дзяўчаты, цікаўна разглядвалі, чым займаецца малая.

— Што ты робіш? — спытала адна.

— Гэта мае авечкі.

— Авечак пасе, — паведаміла сяброўкам дзяўчына, быццам пераклала словы Лізы з нейкай невядомай мовы. — І навошта Аўдзею было везці з-за свету жанчыну, калі ў сяле сваіх дзяўчат поўна? Ды яшчэ во з гэтаю авечкаю.

Дзяўчаты засмяяліся і пайшлі, а Ліза адчула нядобразычлівасць, нібыта была вінаватая ў нечым. У чым? Быццам яна ўзяла тое, што ёй не належыць. Здагадалася, таму што тата не яе, не родны. А чый? Ад дзявочых словаў не засталося ні крыўды, ні злосці, проста стрэмкаю засеў у памяці гэты выпадак. Лізе толькі споўнілася шэсць гадоў, яна яшчэ не здатная была рабіць нейкія высновы, проста фіксавала жыццёвыя факты, пакідала згадкі, прыберагала, каб потым пазней асэнсоўваць дзіцячы досвед, вылучаць больш важнае ў шэрагу другараднага.

Пасвіць авечак расхацелася. Ліза адпусціла іх на волю, а сама пайшла ў бок бабінай хаты. У двары Бузюміхі ўбачыла дзвюх яе малодшых дачок. Маня была трохі старэйшая за Лізу, Ніна — равесніца. Дзяўчынкі паклікалі Лізу ў свой двор.

— Давайце пагуляем у чыжыка, — прапанавала Ліза.

— Мы ўжо нагуляліся. Ці ёсць у цябе яйка? — спытала Ніна.

— Ёсць, — Ліза дастала з кішэнькі паліто і паказала сваю фарбаванку.

— Давай паб’емося! Чыё яйка мацнейшае, той забірае пабітае.

Лізе стала шкада свайго дарунка. Яна хацела адмовіцца ад гульні, але тут і Маня падахвоціла яе:

— Пабіцеся, пабіцеся.

Ліза падставіла яйка. Ніна моцна стукнула па ім вялізным зялёным яйкам, — Лізіна фарбаванка трэснула.

— Выйграла, выйграла, — узрадавалася Ніна, забіраючы ў Лізы яйка.

Шкада было Лізе свайго велікоднага падарунка, але нічога не зробіш, такія правілы гульні. Яна сумна накіравалася да варот, але тут яе паклікала цётка Бузюміха, якая працягнула ёй такое ж зялёнае, як у Ніны, яйка. Ліза падзякавала і радасна пабегла дамоў, пахваліцца новым дарункам.

10

Нехта пад’ехаў канём да двара. Малаша зірнула ў акно і ўзрадавана ска­зала нявестцы:

— Шворан прыехаў!

Таіса здагадалася, прыехаў Паўлюсь, сярэдні свякроўчын сын. Малаша сама дала мянушкі сваім сынам. Сярэдняга назвала Шворанам за тое, што ён быў худы і высокі, дакладна, як жалезная затычка ў возе, а самага малодшага Кандрата, інакш не клікала, як Бурсам, бо ўдаўся ён тоўсценькі і мардасты, якім ёй, вясковай маладзіцы, мог уявіцца адкормлены шкаляр, што нічога не робіць, а толькі кніжкі чытае. Старэйшаму сыну, улюбёнцу Аўдзею, вельмі падобнаму да бацькі, ніякае мянушкі не прыдумала, бо ён, як ёй здавалася, удаўся дасканалы ва ўсіх адносінах.

Паўлюсь прамільгнуў за акном, а маці толькі паспела здзівіцца:

— Чаго гэта ён са стрэльбаю заявіўся? Пахваліцца прыехаў, ці што?