Зинаида Дудюк - Гонды

8

Ліза бачыла з печы, што касыя сонечныя промні прабіваліся ў акно, каля якога баба Малаша, седзячы на лаве, прала кудзелю, чула, як мама стукала дужкаю вядра, лыжкаю ці чыгунком. Дзяўчынка не спяшала пакідаць сваю высокую, як Алімп, схованку, бо помніла ўчарашнюю крыўду. Хавалася там да сняданку. Потым за сталом без ахвоты жавала салонік, не прамаўляючы ні да каго, пакуль не пачула, што тата збіраецца ехаць купляць сена ў Янавічы.

— Вазьмі і мяне з сабою, — папрасіла яна.

— Добра, вазьму, — адказаў ён.

— А калі паедзем?

— Хутка. Пойдзем на стайню, возьмем каня і паедзем.

Таіса насцярожана паглядзела на малую, нібы ўзважваючы, ці варта пускаць у такую далёкую вандроўку, але не запярэчыла. Ліза хуценька вылезла з-за стала, пачала абувацца. Яна яшчэ дрэнна адрознівала левы чаравік ад правага, але, здаецца, на гэты раз не памылілася, бо ніхто ёй нічога не сказаў пра абутак. Яна чула, як баба Малаша раіла тату прыгледзецца да таго сена, каб было добрае. Вядома, у дарослых свае гаворкі, няхай бы хутчэй яны скончыліся. Ліза надзела зялёнае паліто і каптурык і пайшла ў двор, каб пачакаць там тату. Нарэшце ён выйшаў. Разам яны накіраваліся ў канец вёскі, які быў недалёка, праз пяць хат, а далей дарога дваілася, адзін канец заварочваў да канюшні, а другі кіраваўся якраз у тую вёску, дзе належала купіць сена. Крайняя хата пуставала, там чамусьці ніхто не жыў, а насупраць стаяла нечая клуня. На скрыжаванні расло магутнае дрэва з круглаю верхавінаю. Ліза яго ўбачыла ўпершыню, бо ніколі не хадзіла на гэты край вёскі. Дрэва здалося ёй падобным на дзедаву грушу-дзічку, толькі значна большае.

— Што гэта расце? — спытала яна ў таты.

— Таполя, — адказаў ён.

Аўдзей ішоў шырока і хутка, і Ліза, каб паспець за ім, вымушана была рухацца подбегам, што ажно ўзмакрэла. Доўгі і няўклюдны будынак стайні, накрыты саломай, быў бачны здалёк, з-пад прадранай страхі бялелі рэбры крокваў. Каля варот разлілася вялізная лужына, якая цягнулася ажно ў двор. Тата, абуты ў гумавыя боты, мог лёгка пераадолець гэтую перашкоду, а Ліза ў сваіх чаравічках тут прайсці не магла, таму засталася чакаць на ўскрайку дарогі. Агледзелася. Позірк прыцягнуў поплаў, заліты вадою, яна нават падумала, што гэта нейкае азярцо. За ім радочкам цягнуліся шэрыя хаткі. У небе плылі бухматыя аблокі, якія пад ветрыкам увесь час мянялі абрысы, назіраючы за імі можна было разгледзець ці чалавечы твар, ці пысу якой жывёлы.

Рыжы рахманы конь вывез тату на возе з двара стайні, побач прымасцілася Ліза, і яны рушылі ў дарогу. Чатыры колы дружна каціліся ўперад і везлі вазакоў так хутка, што дзяўчынка ледзьве паспявала агледзець наваколле: старая таполя, голыя бязлістыя дрэвы абапал дарогі на вёску Янавічы, яшчэ адзін поплаў, заліты талаю вадой і круглую, як сподак, сажалку. Ліза чула, што недзе паблізу ёсць возера, скуль аднойчы мужчыны прыносілі рыбу, таму яна спытала:

— Гэта возера?

— Не, гэта балотца, а тая круглая сажалка называецца Цагэльня. Тут даўней капалі гліну для цэглы. Возера знаходзіцца ў тым канцы, за сялом, далекавата адсюль. Яно вельмі вялікае, — адказаў Аўдзей.

Вазок падняўся на ўзгорак — і наперадзе, удалечыні паказаўся вятрак, ён круціў крылы і, здавалася, зараз узляціць над зямлёю. А Ліза глядзела і глядзела на яго, спрабуючы зразумець таямніцу гэтага руху. Усё, што было звязана з палётам, з небам, зачароўвала яе. У тым горадзе, адкуль яны прыехалі да бабы Малашы, яна бачыла ў краме, якая называлася «Дзіцячы свет», зялёныя самалёты з чырвонымі зоркамі на крылах, якія луналі высока пад столлю. Дзяўчынка разумела, што яны не прадаюцца, а існуюць асобна ад той мітусні, якая пануе ўнізе, таму ніколі не прасіла купіць ёй нейкую цацку, бо ў той краме нічога не бачыла, акрамя самалётаў. Разумела: самалёт — не цацка, гэта такая рэч, пра якую можна толькі марыць. Як і тыя недасяжныя самалёты, якія лётаюць у небе. Ліза ездзіла на цягніку, на грузавіках, на возе, але ўжо тады падсвядома ў яе душы нараджалася мара: лётаць на самалёце, кіраваць крылатаю машынаю, як тата канём. Яна мела вялікую ляльку і буквар, які ўжо прачытала не адзін раз, — вось і ўсё багацце ў шасцігадовай дзяўчынкі.

І цяпер, калі Ліза ўбачыла вятрак, зямны і крылаты, ёй зрабілася неяк вельмі ўтульна і хораша. Яна падумала, як бы было добра жыць побач з гэтым млыном і сачыць за ягоным рухам.

Пакуль тата ў чужым двары нагружаў сена на воз, Ліза ўсё любавалася ветраком, потым пераводзіла вочы на высокія аблокі, якія паволі плылі, злучаліся, набывалі дзіўныя абрысы. Дамоў яна вярталася, седзячы высока на сене, а тата ішоў побач і паганяў каня. Зверху было вельмі добра ўсё відаць. Паціху аддалялася чужая вёска з шэрымі хаткамі і пазелянелымі платамі, з высокімі бярозамі на ўскрайку, наперадзе была вялізная купіна старой таполі на скрыжаванні, а далей цягнуліся Ляды, даволі вялікая вёска, стаяла быццам на ўзгорку. Справа ад яе цягнулася сіняя сцяна лесу, а злева было поле, якое таксама ўдалечыні акалялася лесам. Ліза азірала наваколле, запамінала дарогу і думала, што абавязкова прыйдзе, каб зблізку паглядзець на сажалку і балотца, а таксама наведае старую таполю. Ціхая радасць напаўняла сэрца маленькай вандроўніцы. Яна здзіўлялася, якая чыстая і блакітная вада разліта навокал, быццам гэта сама зямля расплюшчыла вочы і глядзіць на незнаёмую дзяўчынку. Сонца шчодра прыгравала і асляпляла, і следу не засталося ў душы ад учарашняй крыўды і слёз, хіба толькі ў памяці засела стрэмкаю адчуванне счужэласці да бабы Малашы і Алесі.