Зинаида Дудюк - Гонды

— Трасца яго матары! І скуль ён узяўся? — абурана прамовіла свякроў, уваходзячы ў хату і выціраючы рукі ручніком, мусіць, памыла іх на дварэ снегам.

— Я ледзь са страху не памерла, — прызналася Таіса.

— Няма чаго гэтай поскудзі баяцца.

— Можа, мама, снедаць будзеш? Дык усё гатова.

— Пачакаем Аўдзея, няхай прачынаецца, дык разам і паснедаем.

Сын не прымусіў сябе доўга чакаць, прачнуўся ад галасоў жонкі і маці, раскатурхалася нарэшце і Ліза. Сям’я села снедаць: Аўдзей на чырвоным куце, Малаша на ўслоне, побач з ёю Ліза. А Таіса села на другім канцы стала насупраць мужа. Елі сопкую бульбу з капустаю. Лізе далі шклянку малака. Бо есці капусту яна не магла. У дзяўчынкі хістаўся і балеў малочны зуб.

— Патрывай, вылечу твой зуб, — паабяцала баба Малаша малой, і тая ўзрадавана ўсміхнулася ў адказ.

Пакуль Таіса прыбірала са стала і мыла посуд, старая ўзяла моцную льня­ную нітку, паклікала да сябе Лізу і сказала:

— Хадзі, вырвем твой зуб.

— Рваць не хачу, мне будзе балець, — заўпарцілася дзяўчынка. — І як я буду без зуба?

— Не бойся, мы пачаруем, і ў цябе новы зуб вырасце, яшчэ прыгажэйшы. Сядай, разяўляй рот і трымайся мацней. Ліза паслухмяна падставіла малочны зуб пад пятлю з ніткі, але Малаша не паспела яшчэ як след тузануць, як малая сашчапіла зубы.

— Якая ты баязлівая! На вячоркі сёння не пойдзем.

Дзяўчынка не магла ахвяраваць вячоркамі, яна прыадкрыла рот, Малаша тузанула за нітку — зуб вылецеў з Лізінага рота і павіс на нітцы. Малая схапілася за шчаку ад болю, на вочы нагарнуліся слёзы.

— Вось знайшла па чым плакаць. Гондэ мы яго закінем за печ. На табе, мышка, зуб касцяны, а дай Лізе залаты, — сказала старая і шпурнула зуб за печ.

Пасля сняданку Аўдзей у хаце не затрымаўся, узяў пляшку самагонкі і сказаў, што пойдзе да хлопцаў. Гэтыя яго паходы Таісе не падабаліся, але яна трывала. На вуліцы зіма, усяго мужчынскае працы ў двары, што дроў насекчы ды жыта намалоць раз на тыдзень на хлеб. Гэта ён зрабіў яшчэ пазаўчора. Трэба ж нечым мужыку займацца, няхай пабудзе сярод людзей. Малаша пайшла да Дамінкі па нейкай сваёй справе, а Таіса села дапісваць распачаты ліст. Яна расказала пра сённяшнюю ноч, якою ўсе былі занятыя, ды і яна не спала, а толькі драмала, назіраючы, як свякроў з Аўдзеем завіхаюцца каля свайго самагоннага апарата, пра пацука, якога Малаша забіла без ваганняў і страху.

Свякруха прыбегла з вуліцы босая, церла адна аб адну замерзлыя ногі, саграваючы іх, падсела да стала і спытала ў Таісы:

— Што пішаша?

— Ліст дадому, — адказала нявестка.

— Дык пачытай, — папрасіла Малаша, сама яна была непісьменная, але вельмі ж хацела дазнацца, што ж там нявестка напісала пра сваю свякроўку, ці пахваліла, ці зганіла.

Таіса здзіўлена зірнула на старую і адказала:

— Нядобра чытаць чужыя лісты.

— Хіба ж мы чужыя? — абурылася Малаша, калі пачула адмову.

— Хоць мы і не чужыя, але абыдземся без рэвізораў.

— Як ты сказала? Левізораў. — паспрабавала Малаша паўтарыць за нявесткаю незразумелае слова.

— Без правяральшчыкаў, — удакладніла нявестка.

У гэты час у хату ўвайшла суседка, Сымонкава Адарка, спытала з парога:

— Як маецеся?

— Гондэ напісала нешта бацькові, а прачытаць не хоча. Левізорам мяне назвала.

Таіса моўчкі, дэманстратыўна заклеіла канверт, апранула сваё прыгожае гарадское паліто шэра-блакітнага колеру з каракулевым чорным каўнерыкам, завязала квяцістую шаліноўку, апранула дачку, і падалася з ёю да паштаркі.

Свякроў і суседка правялі маладзіцу нядобрымі позіркамі.

— Ты, Малаша, не папускайся, бо нявестка табе на карак сядзе ды будзе паганяць.

— Выбрыкнула б яна ў маёй свякроўкі, дык зазнала б па чым фунт ліха, — адказала гаспадыня. — Бывала сядзем за стол, а старая возьме і шпурне маю лыжку ў парог. Я пайду падыму, абатру лыжку і зноў іду да стала. Ні слова супраць не скажу.

— Не той цяпер свет... Раней кожны трымаўся радні, а цяпер разбэсціліся.

Малаша толькі згодна ківала галавою, падтаквала, а сама тым часам дума­ла: «І цябе, Адарка, гэты свет разбэсціў, інакш, як жа ты магла прыдбаць сабе байстручка ад упаўнаважанага Пастухова? Я ўжо колькі гадоў жыву ўдавою, а ў блуд не кінулася, захоўваю вернасць мужу. Прыгожы быў мой Аўдзей, не ў прыклад свайму брату даўганосаму ды хітраму Саўку.»

— Я за ўсё жыццё ні разу не запярэчыла ні Сымонку, царства яму нябеснае, ні ягонай радні. Каб яго вайна не забрала, ды вярнуўся ён, дык мо не было б шчаслівейшай пары на свеце, — мройліва прамовіла Адарка.