Зинаида Дудюк - Гонды

Узбуджаныя дзяўчаты па адной бегалі фатаграфавацца, нарэшце дайшла чарга да Малашы. Яна папрасіла, каб ёй роўненька паставілі чубок хусткі, бо сама не магла дацягнуцца рукамі, пакручанымі каўтуном. Яе просьбу выканалі. І вось ужо стаяць перад фатографам новыя мадэлі: старая ў шэрым мужчынскім каптане, што дастаўся ёй ці не ад мужа, у белым вышытым фартушку, прыпнутым паверх паласатага андарака і па-гарадскому апранутая дзяўчынка ў зялёным каптурыку на галаве, з-пад якога выбіваюцца кучаравыя светлыя кудзеркі, у зялёным паліто з палярынкаю, аблямаванаю чорным аксамітам і ў зашнураваных чорных чаравічках. Адно імгненне — і справа зроблена. Алеся знялася сама. Яна сарамліва паглядвала на фатографа з-пад ілба, таму ён вымушаны быў падысці і прыпадняць за падбародак яе галаву, ад чаго дзяўчынка засаромелася і пачырванела.

Потым Малаша, Ліза і Алеся доўга назіралі, як фатаграфаваліся іншыя вяскоўцы, дамоў пайшлі толькі пасля таго, калі майстар сфатаграфаў усіх жадаючых, згарнуў сваю размаляваную посцілку і паабяцаў неўзабаве прывезці фотаздымкі.

Паступова насунуўся вечар. Баба Малаша вячэру не варыла, ужо ў паўзмроку дастала з печы капусту, якая засталася ад абеду, наліла ў міску і ўтрох яны пасёрбалі тое варыва.

На дварэ было ўжо зусім цёмна, трэба было класціся спаць, але мама і тата ўсё не вярталіся з вяселля, таму Ліза спытала:

— Баба, калі мама вернецца?

— Халера яе ведае, — адказала старая абыякава.

Ліза, перакананая, што ў Лядах можна хадзіць скрозь, прапанавала:

— Давайце і мы пойдзем на вяселле.

— Нас туды не клікалі, — прамовіла Малаша.

— Я хачу да мамы, — запатрабавала малая.

— Ідзі, хто цябе трымае. На вуліцы ноч, мо цябе ваўкі з’ядуць.

Пра тое, што ваўкі жывуць у Лядах, Ліза не ведала ды і не вельмі іх баялася. Яны ёй уяўляліся падобнымі да сабак, якіх бачыла на малюнку. У дзеда таксама была рыжая сучка Пальма, з якою дзяўчынка сябравала яшчэ з таго часу, калі была ростам меншая за сабаку. Раней яе заўсёды палохалі толькі старцамі, якія забіраюць непаслухмяных дзяцей. Іх яна сапраўды баялася, бо добра ўяўляла, як непрыемна апынуцца ў брудным мяшку. Чамусьці ў тым канцы, дзе жыла баба Малаша, людзі не трымалі сабак. Не было чаго ахоўваць. Занадта бедны тут люд сабраўся. І дзяўчынка адказала:

— Тут і сабак няма. Скуль жа ваўкі возьмуцца?

— З лесу. Яны тым і карыстаюцца, што сабак няма, ды забіраюць непаслухмяных дзяцей, — сказала баба.

Ліза была перакананая, што яна паслухмяная і некапрызлівая, але цяпер ёй трэба было пабачыць маму, каб упэўніцца, што ўсё добра, усе дома, і можна класціся спаць. Раней, калі яна жыла ў дзеда, яны ўсе разам, цёця Поля, яе сын Віця і Ліза, слаліся на печы. Клалі ватоўкі і падушкі пад галовы, накрываліся посцілкамі. Цяпер яна спала з бабаю Малашаю на печы. Пасцель стуль не прыбіралася, таму і слацца не трэба было.

— Хачу да мамы, — зноў запатрабавала дзяўчынка.

— Нагуляецца твая мама, дый сама прыйдзе, — адказала Малаша.

— Завязіце мяне да мамы, — скрозь слёзы папрасіла малая.

Ні Алеся, ні баба не звярталі на яе ўвагі. Тады Ліза заплакала ўголас.

— Чаго равеш, як цялушка? — спытала Малаша і перадражніла. — А-а-а.

Ліза заплакала мацней, і тады ўжо і Алеся высалапіла язык і зараўла, перадражньваючы малую. Гэта была тая самая Алеся, якая яшчэ нядаўна вазіла Лізу на санках, разам з ёю размотвала клубкі, навівала цэўкі. Дзяўчынка ажно знямела, гледзячы на Малашу і Алесю, як яны дражняць яе, а потым заплакала на ўсю моц, калі зразумела, што тут ёй ніхто не спачувае, баба Малаша чужая і Алеся — таксама. Яны сядзяць насупраць і здзекуюцца з яе.

Раней, калі яшчэ Ліза жыла ў цёці Полі, і часам плакала ці скардзілася на нешта, ёй стараліся адразу дапамагчы. Цёця шкадавала яе, дзьмухала на выцяты палец, калі малая скардзілася, што баліць жывот, адразу несла да доктара ў суседнюю вёску. Ад адчаю Ліза заплакала яшчэ мацней, размазваючы слёзы па твары.

— Не люблю! Не люблю вас!.. — крыкнула яна, саскочыла з лавы і прыгорблена, бы прыціснутая горам бабулька, пайшла да печы, залезла на яе, усхліпваючы, умасцілася на рыззі і аціхла.

Ліза згадала іншы выпадак. З мамай і татам яны гулялі па горадзе, а потым у яе забалелі ногі, яна стала прасіцца на рукі, а тата сказаў, што яна ўжо вялікая і няхай ідзе сама. Дзяўчынка стамілася і села проста на тратуар. Тата раззлаваўся і злосна сказаў маме, маўляў, няхай пасядзіць, потым сама дагоніць. Аднак мама ўзяла ўсё ж дачку на рукі і трохі паднесла. Лізе стала добра ад матчынай ласкі. І тады яна падумала, што гэта чужы тата, яе родны гэтак не казаў бы. Свайго тату яна помніла мала, ён некуды паехаў і не вяртаўся. Толькі на сцяне вісеў партрэт, дзе ён быў сфатаграфаны з мамаю, яны сядзелі побач, іхнія галовы хінуліся адна да адной. Потым з’явіўся новы тата. Аднойчы ён зняў рамку, разрэзаў партрэт, адрэзаў Лізінага тату і закапаў за гародам над Дняпром. Ліза пачала згадваць дзедаву хату, цёцю Полю, Віцю, старую дзічку і падумала, што некалі яна туды паедзе і будзе заўсёды там жыць. Ніхто яе не будзе абражаць і дражніць. Яна будзе стаяць на гары, глядзець на шырокую і прыгожую раку. А потым па вузкай сцежцы спусціцца ўніз, зрываючы сінія кіславатыя ажыны, якія цягнуцца галінкамі насустрач, міне калодзеж, падбяжыць да самай вады, сядзе ў лодку, прыпнутую да берага. Будзе глядзець на дзівосна прыгожыя белыя і жоўтыя гарлачыкі, на хуткіх вадамерак, якія слізгаюць па вадзе, быццам на каньках, на вялізных стракоз, што кружацца над заваддзю. Пад гэтыя ўспаміны яна заснула да раніцы і не чула, калі вярнуліся бацькі.