Владимир Степан - Няўлоўнае

Яшчэ і чатырох не было, а я ішоў па бязлюдным гэпэ да возера з вудай. У кішэні старога школьнага пінжака ляжаў кавалак батона, у другой ножык, у лацкане запасны кручок.

Канава за возерам. Яна хоць і нешырокая, але не пераскочыш. Трава вакол зялёная, высокая, сакаўная. Аер, чарот, канюшына і такая, з мяцёлачкамі, якія карціць сашморгнуць, каб даведацца пеўнік ці курачка. Вада ў канаве па грудзі, цёплая, як какава, над ёй шэрая пара, бо цячэ вада са шклозавода, з усходу на захад. Я знайшоў месца насупраць слупа, там трава пакамечаная, прытаптаная. Разматаў вуду, уздзеў чарвяка, ціха закінуў. Паплавок, зроблены з корка і пёрка, боўтнуўся і ляніва паплыў. Праз паўгадзіны надакучыла закідаць, чапляць свежага чарвяка і я вырашыў пайсці на возера, бо падумаў, што кульгавы Пігуля падмануў. Зрабілася зябка, ногі ад расы змоклі. Я еў батон, злаваўся, вуда ляжала на траве. Камяк батона захрас у роце, не паспеў пражаваць, бо паплавок плыў супраць плыні і даплыў амаль да таго месца, дзе я стаяў. Я схапіў вудзільна і пацягнуў, яно выгнулася. Вялікі карась узняўся па-над вадой. Паспеў заўважыць яго рот, чорны хвост і прыціснутыя да белага пуза плаўнікі. Карась пляснуўся гучна і цяжка, бокам. І я паваліўся ў зялёную траву. Ляжаў, як забіты, але ўваскрос, падняўся. Мой першы карась адарваўся разам з кручком. Пальцы калаціліся, не слухаліся, кручок з пінжака не выдзіраўся і я адчайна выразаў яго ножыкам. У той дзень злавіліся два карасі, а потым парвалася жылка, і я застаўся без кручка і грузіка, але з рыбай.

На наступную раніцу, яшчэ сонца не ўзышло, прыбег на зялёную канаву з сябрам. Мы злавілі восем карасёў, тоўстых, цяжкіх. Кручкі больш не адрываліся.

Трэцяга разу не было, мяне завезлі ў вёску на ўсё лета.

А сябар схадзіў. Пахваліўся злоўленай рыбай. На канаву прыйшлі дарослыя хлопцы з сакам і за два дні пералавілі ўсіх карасёў. Яны не баяліся, што ад жоўтай і цёплай вады пад пахамі павыскокваюць болькі, якія нясцерпна свярбяць і доўга не гояцца.

Канава засталася. Вады ў ёй амаль няма, а тая, што цячэ — смярдзючая. Трава па берагах па-ранейшаму зялёная-зялёная: аер, канюшына, і гэтая, у якой мяцёлачкі. Я сашморнуў адну — курачка, расцёр у пальцах, і пайшоў дамоў.

Каб потым снілася

Вецер то падхопліваецца, і тады даводзіцца адварочвацца, нагінаць галаву, бо твар, вочы сякуць кроплі ледзянога дажджу, то раптам вецер аціхае і ў бязгучнасці робіцца ніякавата, адчуваеш сябе безнадзейна згубленым у варожым бязлітасным свеце. Пасохлы трыснёг мокры, счарнелы, як поўсць дзіка, а вада ракі змрочная, цямнейшая за свінец, а хвалі чорныя. Ногі гразнуць і правальваюцца, я паслізгваюся і колькі разоў падаю на калені, адно паспяваю ўзняць спінінг, каб не зламаць. І спінінг, і катушка, і блешня выглядаюць экзатычнымі, нетутэйшымі, амаль касмічнымі, бо няма вакол ні бліскучага металу, няма пластыка, і адзіная яркая плямка ў змрочнай шэрасці — блешня, расфарбаваная хімічнымі колерамі. Рака, чорны лес, голыя пагоркі, ні дарог, ні людзей, ні пташак... Замахваюся, кідаю, свішча вудзільна, блешня падае пад той бераг, пачынаю круціць. І так некалькі разоў, а потым ізноў прадзіраюся праз сцяну трыснягоў, пераскокваю глыбокія канавы, пракапаныя бабрамі ...

Нарэшце дабіўся да патрэбнага месца. Да яміны, да віра. Ведаю, што ста­рая вярба на тым беразе развалілася і частка яе ўпала ў раку. У камлі, а можа, у суках той вярбы я пакінуў не адну блешню. Вядома, шкадаваў, але не палезеш у ледзяную ваду, прычэпіш новую і кідаеш. Так было і пазамінулы год, так было гэтай вясной, так будзе і надалей. Там, дзе пад вадой дрэва, віркі круцяць рудое вузкае лісце. Туды і кідаю. Упарта паўтараю: замах, блешня ляціць, усплёск і адразу кручу катушку. На пяты, а можа, на сёмы раз выцягваю шчупака. Так хутка ўсё адбываецца, што і асалоду атрымаць не паспяваю. Калі спрабую зняць рыбіну з кручка, шчупак пракусвае палец, выціраю кроў аб калашыну і без шкадавання выдзіраю з пашчы блешню. Цалую рыбіну ў слізкую і цвёрдую галаву, ламаю хрыбетнік. Жывога, але нерухомага шчупака хаваю ў заплечнік.

На павароце лаўлю яшчэ адну рыбіну. Яна дастаецца без асаблівых высілкаў. Заплечнік робіцца цяжкаватым. Вецер сцішыўся, неба прыціснулася да зямлі, зрабілася цямнейшым за мокрыя трыснягі.

Раптам, у цішыні і холадзе, пачынае ісці снег. Вялікія сняжынкі з цёмнага неба растаюць на цёмнай вадзе. Свет цямнее, сінее, змрачнее. А мне падабаецца. У мяне ёсць яшчэ адна яміна, і я спяшаюся да яе. Што мяне туды гоніць і цягне? Што не дазваляе спыніцца і глядзець на ваду, ці няспешна пайсці дамоў? А што прымушае паляўнічага сабаку бегчы і задыхвацца, гнаць і гнаць казулю, лісіцу, зайца?.. Па лесе, па раллі, па пожні, балоце... Жарсць!