Зинаида Дудюк - Лаза

– Хлопцы, за мной, – крыкнуў Ціт, выскачыў наперад перад атаманам.

Прайшлі метраў трыста, ужо супакоіліся, што выбралі правільны кірунак, і раптам зусім блізка пачуліся стрэлы, засвісталі кулі, збіваючы галінкі. Казакі залеглі, адстрэльваючыся. Ціт, перабягаючы ад дрэва да дрэва, паліваў аўтаматным агнём прастору больш для запалохвання праціўнікаў, таму што нікога не бачыў, следам кінуўся Сцёпа, каб закрыць камандзіра ад кулі. Санда памкнула за ім.

– Схавайся, сядзі на месцы, пакуль не скончыцца страляніна, – крыкнуў ён жанчыне.

Яна прысела, схапілася за галаву ад страху, абаперлася аб сасну спіною і застыла нерухома. Сяргей толькі на адно імгненне зірнуў на яе і пабег за астанімі казакамі. Невядома, дзе партызаны зараз, мо наперадзе толькі разведка пастрэльвае, а ззаду раптам увесь атрад узнікне. "Горача сустракае нас радзіма! – падумаў ён злосна. – Усё ў нас забралі. Нават лес, які заўсёды бараніў тутэйшы люд, прысабачыла гэтая набрыдзь!"

Пасля кароткай перабежкі, казакі зноў залеглі, стараліся страляць прыцэльна. Бераглі патроны. Сяргей таксама, перш, чым стрэліць, доўга вышукваў мішэнь. Здалося, што наперадзе сапраўды не так шмат партызанаў. Ён падпоўз да Ціта і прапанаваў:

– Давай, рынемся ўсе разам уперад. Які сэнс ляжаць тут без руху? Колькі іх там страляе? Я прыкінуў, чалавек дзесяць, не болей.

– А калі ім дапамога прыспее?

– Пакуль мы будзем тут ляжаць, дык яны дакладна дапамогу атрымаюць.

– Зараз параюся з атаманам.

Ціт папоўз да Грака, пакуль казакі трохі пастрэльвалі і чакалі загаду. Ён хутка вярнуўся і загадаў:

– Падрыхтавацца да атакі.

Хлопцы прыўзняліся, гатовыя ва ўсялякі момант падняцца на поўны рост.

Ціт азірнуўся на хаўрус і загадаў:

– Уперад! За мной!

Ён падхапіўся і пабег на крываватых нагах, хлопцы паспяшалі за ім, крычучы і страляючы. Сяргей бег разам з усімі, лаяў ворагаў, праганяючы страх. Куля прасвістала каля вуха.

– Каб ты спрахла, – прабурчаў ён.

Наперадзе мільгала Цітава спіна. Сяргей ледзьве паспяваў за ім, ніколі не думаў, што на кароткіх нагах можна так хутка бегаць. Стрэлы чуліся наперадзе ўсё радзей. Побач упаў казак, пасля яшчэ адзін. Ніхто не азіраўся і не спыняўся. Нарэшце ўсё сціхла, партызаны зніклі. Сапраўды, гэта магла быць разведка ці невялікі гурт, які паслалі, каб затрымаць уцекачоў. Усе яшчэ доўга беглі, кіламетры чатыры, нарэшце задыханы Ціт спыніўся, азірнуўся, пачакаў Грака, які ўжо сядзеў на кані, сказаў, выціраючы пот:

– Здаецца, прарваліся. Удод, палічы, колькі нас засталося?

Сяргей абвёў хлопцаў вачыма, адказаў:

– Пяць казакоў не хапае. І Санда прапала. Сцяпана таксама няма…

– Гэтая закаханая парачка мо куды ўцекла, – выказаў сумненне нехта.

– Параненыя ёсць? – спытаў Грак.

– Я, – адказаў адзін казак, які трымаўся за плячо, залітае крывёю.

– Хто бачыў, яшчэ, мо, каго забіла ці параніла, – пацікавіўся Камар.

Хлопцы маўчалі. Усе былі так захопленыя атакаю, што нічога не чулі і не бачылі, толькі Сяргей успомніў:

– Санда засталася сядзець пад сасною, Сцяпан загадаў ёй чакаць яго.

– Няхай чакае, – абыякава адказаў Ціт. – А Сцяпана мы знойдзем. Калі ён уцёк, вернем блуднага сына.

– Годзе размоў, трэба хутчэй выбірацца адсюль, – загадаў Грак.

– А як жа забітыя? Пахаваць іх трэба, – сказаў нехта.

– Маўчаць, – прыкрыкнуў Ціт. – Трэба ратаваць жывых, а мёртвыя застаюцца пад апекаю Бога. – Пайшлі, уперад. Сымон і Сідар – у разведку.

Два казакі подбегам кінуліся ў гушчар, толькі галіны за імі разгойдаліся. Гурт рушыў з месца, насцярожана пазіраючы па баках. Далей без прыгод прайшлі ўвесь шлях. Каля Ратна адшукалі сваіх паплечнікаў, якія паспелі ўжо добра атабарыцца. Усе былі задаволеныя, што ўдала дабраліся да месца, а цяпер нарэшце можна паесці і адпачыць, тым больш, што кухар Дзем сёння быў на дзіва шчодры і наклаў усім па поўнай місцы пшонкі са шкваркамі.

Сяргей жаваў кашу і ўсё думаў пра Санду: "Неяк занадта заспакоена яна ўмасцілася пад сасною, ці не трапіла ў яе якая куля. А што са Сцяпанам? Няўжо таксама загінуў? Вось яно чалавечае шчасце! Сустрэліся, узрадаваліся сустрэчы, вырашылі паяднаць лёсы, у выніку разам на неба накіраваліся. Што і казаць, там ціха і спакойна, ніхто не страляе. Гэта пустыя разважанні. Пяць казакоў і жанчына засталіся ў лесе непахаваныя. Што з імі будзе? Як можна так жыць, ці па-чалавеча гэта? А ўсе ядуць, быццам нічога не здарылася, нават памянуць палеглых забыліся. Што ж я так? Ці мне ўпершыню. І раней збягалі, пакідалі не толькі забітых, але параненых. Не толькі нашы, але і партызаны часам пакідаюць сваіх, калі не хапае часу і сілы вынесці з-пад куль, схаваць ад ворагаў. Вайна нікога не шкадуе. Нікому не спрыяе. Як выжыць, як выкараскацца з гэтае бяды..."