Зинаида Дудюк - Лаза

– Дзякую, вельмі прыгожа. Толькі куды ж яе апранаць?

– Хутка на вячоркі пачнеш хадзіць, дык ад дзяўчат адбою не будзе.

Кастусь пачырванеў, яшчэ саромеўся гаворак пра будучае дарослае жыццё.

– Ну, як тут наша гаспадарка?

– Ды неяк жывём. Кароўку трымаем, парсючка, курэй, качак. Пакуль не галадаем. Хоць аббіраюць нас усе, хто не лянуецца.

– Пойдзем глядзець, – прапанаваў Сяргей.

– Пойдзем, – згадзілася маці. – Толькі ты, Кастусь ідзі на вуліцу, ды паназірай, каб каго чужога ў вёску не прынесла. Як пабачыш паліцаў, немцаў ці партызанаў, папярэдзь.

Малодшы брат, які прыкметна падрос за гэты год, згодна кіўнуў галавою і знік за дзвярамі. Сяргей павярнуў галаву, паглядзеў на маці і толькі зараз, калі яна не ўсміхалася, убачыў, як пастарэла за гэты год. "Мусіць, зусім спрацавалася, – падумаў ён, – вунь, які твар стомлены, а з мяне памочнік ніякі. Зноў мушу ісці гойсаць па лясах, галадаць і мерзнуць. А дзеля чаго? З-за каго? З-за нейкіх вылюдкаў, што самі не жывуць і іншым жыць не даюць. Схавацца б ад усіх, ад усяго свету, каб нікога не чуць і не бачыць, а толькі працаваць у насалоду, араць, касіць, проста жыць, нікому не шкодзіць. Дык нельга, іншыя гаспадараць на нашай зямлі…"

34

Раніцай Сяргей прыйшоў на лясную паляну, дзе было шмат казакоў, большасць незнаёмых. Лёня Парахнюк размаўляў з прывабнаю маладзіцаю. Каштанавыя валасы яе былі заплецены ў тоўстую касу, якая абвівала галаву два разы. Вельмі пасавала ёй гэтая прычоска. Ды і Лёня побач з ёю глядзеўся вельмі хораша: высокі, стройны, плячысты, светлавалосы, прыгожы з твару. Умеў ён з густам апрануцца, нават па цяперашнім часе мундзір глядзеўся на ім выдатна. Раней таксама ён быў першы хлопец на вёсцы, граў на гармоніку, дзяўчаты за ім цугам бегалі. Жонка яго была дачкой багатага селяніна, а як закахалася, дык дамаглася, каб бацька дазволіў ім пабрацца. Лёня падаўся ў прымы. Але не пайшло на карысць сям’і тое багацце. Пакуль ён быў у палоне, яго жонку, дачку, цешчу і цесця вывезлі Саветы. Было падобна на тое, што Лёня знайшоў новае захапленне на час вайны, а, можа, і назаўсёды, бо віламі па вадзе пісана, што адновіцца яго старая сям’я. Сяргей падышоў да Ціта, каб паведаміць пра сваё з’яўленне.

– Ага, добра, што прыйшоў, зараз адыходзім, – сказаў Камар.

– Куды цяпер?

– Накіроўваюць у раён Ратна.

– Выдатна, гэта ж блізка ад нашай вёскі. Можна раз на тыдзень дамоў наведвацца, – узрадавана сказаў Сяргей.

– Без дазволу забараняю што-небудзь рабіць.

– Зразумеў. А з кім гэта наш Лёня шуры-муры заводзіць?

– Настаўніца з-пад Антопаля, мянушка Аксана, кіруе жаночай секцыяй акружнога провада. Дзяўчына здатная, на канферэнцыі добра выступала.

– Як у вас тут усё прайшло?

– Выдатна, будзем змагацца да перамогі над ворагамі. Збірай нашых, няма чаго тут час марнаваць.

– Будзе зроблена, брат Камар, – адказаў Сяргей і пайшоў між казакамі шукаць сваіх, каб перадаць загад Ціта.

Хутка сабраў усіх, два разы палічыў, перадаў загад сабрацца ў адзін гурт, толькі Сцёпу ніяк не мог адшукаць, нарэшце ўбачыў, што той сядзіць за высокаю разлапістаю елкаю. Сяргей падаўся туды і са здзіўленнем убачыў побач з ім Санду.

– А вы калі паспелі знюхацца? – здзівіўся хлопец.

– Увечары з хлопцамі хадзілі на вячоркі і сустрэліся нарэшце, столькі гадоў не бачыліся, засумавалі… – адказаў Сцёпа, з любасцю пазіраючы на маладзіцу.

– І што цяпер будзе?

– Грак дазваліў мне ўзяць яе з сабой.

– Што робіцца! – засмяяўся Сяргей. – На каго Аверку пакінула?

– Ён дзве каровы мае, іх болей, чым мяне, любіць.

– У цябе ж сынок дома застаўся.

– Дзіця да маці завяла, няхай пабудзе, пакуль я вярнуся.

– Прабачце, што патурбаваў і ўлез не ў сваю справу. Мы зараз адыходзім, пайшлі да нашых, – адказаў Сяргей і пашыбаваў уперад.

Пакуль ён збіраў людзей, паляна прыкметна апусцела. Камар наляцеў на яго са злосцю:

– Дзе валочышся? Ужо ўсе разышліся, а мы раней за ўсіх пачалі збірацца, а пазней адыходзім. Грак гневаецца.

– Дык ніяк Сцёпу не мог адшукаць, а ён – з Сандаю…

– Бабы нам яшчэ не хапала! Дрэнная прыкмета…

Ледзь толькі Грак ускараскаўся на каня, як раптам пачуліся стрэлы. На паляну прыбег казак, закрычаў:

– Партызаны! Акружэнне.

Грак занепакоена прыслухаўся: з якога боку страляюць, паказваў рукою на поўдзень і загадаў:

– Туды будзем прарывацца, – выхапіў пісталет з кабуры, саскочыў з каня і пайшоў, напружана ўзіраючыся перад сабой.

Яго адразу акружылі целаахоўнікі, ардынарац павёў следам каня.