Зинаида Дудюк - Лаза

У дзверы нясмела пастукалі, калі Каэтан драмаў, стомлены любошчамі. Ён адчыніў, убачыў на парозе Юхімку, закрычаў:

– Як пасмела будзіць мяне?

– Прабачце, пан, я хацела забраць Веру.

– Няма тут ніякае Веры! Пайшла прэч!

– Яна ж дзяўчына, незамужняя, ёй нельга…

– Ідзі, бо прыб’ю! – прыкрыкнуў на Юхімку Каэтан. – Раскудахталася тут! Ці я наймаўся сачыць за тутэйшымі служанкамі?!

Жанчына ўсхліпнула і адышла. Каэтан зачыніў дзверы, прылёг каля дзяўчыны. Абняў яе, тулячы да сябе, яна моцна спала, нічога не адчувала і не адказвала на пяшчоту. "Непрыемна наталяць смагу без узаемнасці, але слугі для таго і існуюць, каб выконваць панскія прыхамаці", – падумаў ён, навальваючыся на яе цяжкім целам…

25

Юхімка вярнулася ў пакой да Альберта, які ўжо драмаў у ложку і заплакала:

– Зрабі што-небудзь, паніч сапсуе маю дзяўчынку! Ідзі, забяры яе!

– Калі яна сама папусцілася, дык чаго я пайду выцягваць яе з чужой пасцелі? Здурнела, баба, ці што? Навошта мне псаваць адносіны з братам пана? Я ж магу застацца без працы, сродкаў да існавання і даху над галавой. Сама падумай…

– Што ж мне рабіць, куды кінуцца? Пайду да пана Руткоўскага, мо ён злітуецца і выратуе маю дачку?..

– Вярзеш абы-што. Ты вось са мною спіш, і нічога з табою не зрабілася. І Веры тваёй усё толькі на карысць пойдзе.

– Якая карысць? Што ты пляцеш? А раптам зацяжарае, хто яе пасля замуж возьме?

– Ты на сябе паглядзі! Прызнайся, які раз замужам? Ужо і не маладая, з дарослаю дачкою! Падумай!

– Я гэта я, а мая Верка не такая…

– Усе вы аднаго поля ягады, ведаю я вас, хітрых баб, толькі прыкідваецеся няшчаснымі і слабымі, а ў саміх воўчыя пашчы. Што ўхопіце, дык ужо не вырваць, – сказаў Альберт і павярнуўся на другі бок, спіною да Юхімкі.

– Прашу цябе, ну, прыдумай што-небудзь, ты ж разумны чалавек! Я не засну ўсю ноч. Што рабіць? Пайду і падпалю пуню! Учыню вэрхал! Ты мяне не ведаеш!

Альберт павярнуўся, схапіў Юхімку за руку, пацягнуў да сябе ў ложак:

– Кладзіся, дурніца, і не рабі глупства. Заўтра прасватаю тваю Веру за якога-небудзь удаўца-малайца.

Юхімка села на пасцель і абурана спытала:

– Чаму за ўдаўца? Верка такая маладая і прыгожая!

– Гэта так, да слова прыйшлося. Прасватаем яе за добрага хлопца. Цяпер моладзь ахвотна жэніцца, бо жанатых у Германію пакуль не вывозяць, але здаецца мне, што гэта да часу. Немцам патрэбна рабочая сіла для абслугоўвання войска. Вайна – бочка бяздонная. Колькі туды людзей ні давай, колькі дабра ні сып – усё знікае, бы ў прорву. Кладзіся, кладзіся ты нарэшце.

Альберт прымусіў Юхімку легчы, абняў яе, але яна зняла ягоную руку з грудзей і сказала:

– Не чапай мяне сёння. Знерваваная вельмі я, у вачах стаяць паніч і Вера. Навошта я паслала яе туды, лепш бы сама пайшла.

– Маладога пана захацелася спакусіць?! – здзекліва спытаў Альберт.

– Як ты можаш такую брыдоту казаць? Я маці! Разумееш ты? Верка – маё дзіця! – Юхімка падхапілася з ложка, акрылася вялікаю клетчатаю хусткаю і выскачыла з аканомавай спальні, пайшла ў кухню, ускараскалася на печ і аціхла там. Але як ні намагалася, так і не здолела заснуць. Сярод ночы злезла з печы, прыпнула да спадніцы фартух, распаліла печ, пачала абіраць бульбу. Гатавала адразу сняданак і абед, у печы ўсё цэлы дзень будзе цёплае. Як толькі развіднела, панесла пану Руткоўскаму каву ў пасцель, пастукала, пачула дазвол увайсці, павіталася, паставіла паднос са сняданкам на столік. стрымана спытала:

– Скажыце, калі ласка, пан Руткоўскі, вашаму брату таксама каву падаць цяпер ці пазней.

– Не ведаю, мо няхай яшчэ паспіць з дарогі.

Юхімка не стрымалася і заплакала:

– Што вы зрабілі з маёю Веркаю?

– А дзе яна? Што здарылася? – здзівіўся пан.

– Як панесла вам вячэру, дык і не вярнулася.

– Можа, яна яшчэ каму вячэру носіць?

– Прашу вас, пане, дапамажыце мне забраць дачку ў вашага брата?

– Дык ты думаеш, што яна ў яго? – напусціў на сябе нявінны выгляд Руткоўскі.

– А дзе ж яшчэ? Я хадзіла ўвечары, каб яе забраць, а пан Каэтан не аддаў.

Руткоўскі пагрозна ссунуў бровы і гнеўна крыкнуў:

– Што я чую! Мая служанка, як самадайка, лезе ў пасцель да пана! Якая ганьба! Прэч з маіх вачэй! Разганю ўсіх да д’ябла, каб не ганьбілі мой дом! Прэч!

Юхімка выскачыла з панскай спальні, спалатнелая ад страху і знясілена паплялася на кухню, дзе не ведаючы за што зачапіць рукі, сядзела і перабірала кутасі на трапкачы. Думкі мітусіліся: "Не застануся тут, забяру Верку, пайду да бацькі ў вёску, можа, не прагоніць. Будзем з Вераю працаваць за хлеб на ягонай гаспадарцы. Праўда, там ёсць іншая гаспадыня – маладая мачаха, але мо злітуецца. А раптам дачка зацяжарае! Божа мой, Божа! Якая ганьба! Што людзі скажуць! Не, усё ж такі трэба трымацца Альберта. Мо сапраўды прасватае Верку за добрага хлопца, дык і вырашыцца гэтая праблема. А пасля і я да яе перабяруся. Не буду слугаваць гэтым паскудным панам, каб іх гром ляснуў! Каб іх яма пазавальвала!.."