Зинаида Дудюк - Лаза

– Але мы ёсць і будзем, – сказаў Франц і паглядзеў на малодшага брата з любасцю. – Я жадаю табе, Каэтан, шчасця і шанцавання ва ўсіх справах, а сам пастараюся зрабіць усё, што ад мяне залежыць, каб табе лягчэй было выконваць заданні тваіх начальнікаў.

– Я рады, Франэк, што ты маеш магчымасць нам дапамагчы. Калі ўжо зайшла гаворка пра справу, дык мне трэба некалькі байцоў з Брэста, і яшчэ адна грузавая машына. Самаход "Опель" у нас ёсць, мы на ёй прыехалі з Варшавы. Нашы людзі забяспечаныя надзейнымі дакументамі, што дало нам магчымасць пераадолець мяжу без перашкод. Табе застаецца паклапаціцца пра аўсвайсы для сваіх людзей.

– Ты кіруеш усёй аперацыяй? – здзівіўся Франц.

– Кіраўнік у нас мудры і разважлівы чалавек, я толькі ягоны намеснік і першы памочнік, які адказвае за матэрыяльнае забеспячэнне. Пра харчы мне таксама трэба дбаць, так што на тваю дапамогу харчамі я таксама разлічваю.

– Людзей падбяром. Дарэчы, у мяне пры маёнтку жыве адзін юны, але ўжо абстраляны ваяка. Заўтра пазнаёмлю, – адказаў Франц, маючы на ўвазе Тадэвуша Сапранецкага, які ўжо ачуняў пасля ранення і зноў у ахвоту малаціў на таку снапы пад кіраўніцтвам аканома Альберта. – Машыну таксама выдзелю, дакументамі забяспечу. Але задача, якую паставілі перад вамі, вельмі складаная. Узяць турму і вызваліць сваіх людзей – ніколі не чуў, каб хто калі здзейсніў такую справу, тым больш, што, наколькі мне вядома, у Пінску больш за тры тысячы немцаў, у тым ліку механізаваная рота для барацьбы з партызанамі.

– Будзем думаць. На тое нам даюцца галовы. Помніш, калі ў мяне не рашалася задача, ты не спяшаў за мяне выконваць заданне, а казаў: "Думай, думай! Ты здолееш!" Пайшла твая навука на карысць, перш чым што зрабіць, думаю. Усё будзе добра, Франэк. Я ўпэўнены, мы пераможам фашыстаў і распачнем новае жыццё.

– Да перамогі яшчэ вельмі далёка. Па некаторых дадзеных, ведаю з кампетэнтных крыніц, што на тэрыторыі Палесся добра аселі савецкія партызаны, уся ініцыятыва ў іхніх руках. Да таго ж і ўкраінскія нацыяналісты тут нярэдкія госці. Сам разумееш, яны нам не сябры. На жаль, нашы людзі дрэнна або зусім не валодаюць тутэйшым дыялектам, таму ім цяжка дамовіцца з мясцовым насельніцтвам. Наогул, браце, узарваць рэйкі – не надта вялікае дасягненне. Ужыцца ў мясцовае асяроддзе, стаць ягонай часткаю – вось якое нам патрэбна майстэрства. Пакуль нашым жаўнерам гэта не ўдаецца. Некалькі месяцаў балансуюць яны на Палессі, а ў выніку маем адны трагічныя выпадкі і велізарныя страты. Безумоўна, усялякая акцыя можа прынесці ахвяры, але найперш трэба рабіць пералік вартасці аб’екта на валюту чалавечага жыцця.

– Ведаеш, Франэк, я – чалавек вайсковы і не звык абмяркоўваць загады камандзіраў. Давай не будзем пра гэта. Вайна заўсёды каштуе ахвяр і крыві. Раскажы лепш, як ты развітаўся з жонкаю і дзецьмі.

– Прыйшлі позна ўвечары два вайскоўцы і два чалавекі ў цывільным, сказалі: "Збірайся". Далі паўгадзіны. Скідаў у паляўнічы заплечнік самае неабходнае. І гатовы. Жонка і дачка плакалі, а Тадзік трымаўся, мужчына. Вось і ўсё. Завезлі мяне ў Мінскую турму, там трымалі. А праз месяц забралі сям’ю невядома куды. Нічога пра іх больш не ведаю. Іншы раз такая туга агорне, няма паратунку, але трываю, Каэтан, сцісну зубы і трываю… А мяне вызвалілі немцы. Саветы так уцякалі, што забыліся пра нас…

– Усё мінае, брат, міне і гэта. Праўда, невядома, што прыйдзе гэтаму на змену. Дарэчы, цяпер называй мяне па клічцы Парушына. Я пастараюся стаць парушынаю ў вачах нашых ворагаў, каб адпомсціць усім і за ўсё.

– Беражы сябе, брат.

– Ад лёсу не ўцячэш. Што ведаеш пра бацькоў? – спытаў Каэтан.

– Сяляне казалі, што забралі іх ноччу, пагрузілі пасцель і ўсё самае неабходнае на воз ды павезлі на вакзал, а маёмасць разрабавалі вясковыя камітэтчыкі.

– Ох, дабяруся я да іх! Скуру спушчу! Галота! Чужым захацелі наесціся!

– Супакойся, не варта дарма распаляцца, на ўсялякую набрыдзь нерваў не хопіць.

– Мяне хопіць. Я знайду спосаб адпомсціць. Ведаеш, у маёй душы столькі нянавісці, што, здаецца, і кроў у мяне ўжо, бы атрута. І скуль яны павылазілі гэтыя фашысты ды камуністы, каб нас знішчаць ды здзеквацца, з якой апраметнай выпусціла іх нячыстая сіла. Здаецца, Франэк, я перастаю верыць у магутнасць Бога, калі сатана кіруе светам.

Пан Руткоўскі бачыў, што брат прыкметна сп’янеў, становіцца агрэсіўным. Ведаючы польскую прымаўку, што занадта, тое не на здароўе, прапанаваў дарагому госцю пайсці адпачыць, але брат заўсёды быў упарты і нават не варухнуўся, а толькі запатрабаваў яшчэ віна. Франц пазваніў у званочак. З’вілася Юхімка, спытала: