Татьяна Мушинская - Доўгае развітанне

Цяпер ты гэтага не разумееш. Усвядоміш праз колькі гадоў, калі магутная плынь часу, адкінуўшы ўсё выпадковае, выявіць сапраўдны маштаб існага. Я хачу беззваротна знікнуць з твайго жыцця. Ты не зможаш мяне вярнуць. I нават чароўная ўлада – сіла тваёй музыкі будзе тут бяссільная. Бывай. Але я дзякую Богу, што ты быў у маім жыцці…»

Спявачка амаль не чула апладысментаў, а ўспрымала іх краем свядомасці. Яны здаваліся не патрэбнымі ёй, бо адцягвалі ўвагу ад таго важнага, што адбывалася ў душы і што імкнулася сказаць слухачам у зале. Паўзы паміж нумарамі ўспрымаліся толькі невялікімі перапынкамі ў магутнай плыні музыкі, якая, здавалася, зноў узнімала яе ў вольную прастору.

Апошні твор цыклу – вакаліз. Па эмоцыях і сэнсу такое рашэнне знойдзена аўтарам вельмі пераканаўча. Апошняя кропка, дакладней, шматкроп’е… Сапраўды, навошта словы, калі ўсё сказана і скончана? Застаюцца толькі ўспаміны, бесцялесныя, нерэальныя, якія з часам разбурыць плынь жыцця і вецер часу.

Надзя выконвае вакаліз, і ёй здаецца, што як фізічнай і рэальнай істоты яе няма. Уся Надзіна існасць, былое і будучае жыццё ператварыліся ў Голас. Ён свабодна запаўняе прастору, гатычныя аркі, лунае пад купалам і скляпеннямі залы. Артыстка спявае, і ёй здаецца, што на сапранавых вышынях голасу душа ўзнімаецца над глядзельнай залай, над саборам і журліва пазірае на спявачку, аркестр і гледачоў. Журліва, бо ведае штосьці такое, чаго не ведае ніхто з прысутных. I моліцца яна і за свайго Маэстра, і за ўласнае неўладкаванае жыццё, і за кожнага слухача, які знаходзіцца ў зале.

Частка трынаццатая

Расстанне

Гучаць заключныя такты, музыкі апошні раз узмахнулі смычкамі… Калі пасля паўзы, пранізлівай цішыні, якая падалася спявачцы бясконцай, раптам абрынулася хваля воплескаў, Надзя здавалася разгубленай. Яна нібы яшчэ не вярнулася да рэальнасці, у адчуваннях лунаючы недзе высока-высока.

За час свайго сцэнічнага жыцця Надзя пабачыла шмат канцэртных залаў, чула шмат авацый і любіла іх. Бо пачувалася шчаслівай, узнятай над рэчаіснасцю. У фінале канцэрта, калі пачыналі гучаць апладысменты, часта прыходзіла адчуванне, што на яе, стомленую спёкай і перажытымі эмоцыямі, нарэшце абрыньваецца выратавальны дождж. Стаіць яна ў промнях «юпітараў», як дзіця пад патокамі дажджу, які серабрыстымі лініямі наўскасяк праразае прастору, і не можа нацешыцца.

Але сёння бясконцыя воплескі падаліся Надзі празмерна гучнымі ў параўнанні з тымі таямніцамі, якія яна адкрыла невядомым ёй людзям у зале. Бо пасля малітвы лепш проста ціха выйсці з храма, каб не парушыць у душы адчуванне ўласнай вышыні. Гармоніі і далучэння да містычных загадак духу.

Бязмерна ўзбуджаная, літаральна адурманеная напалам уласных эмоцый і перажытым хваляваннем, Надзя сапраўды адчувала сябе гераіняй – і калі стаяла разам з дырыжорам і аўтарам музыкі перад узрушанай залай, і калі за кулісамі прымала віншаванні і букеты. Напэўна, ніколі ў жыцці Надзя не чула столькі ўзнёслых, захопленых слоў, як у той вечар. Душа яе цешылася рэдкай атмасферай агульнага ўздыму і расчуленасці.

Раней ці пазней, але апладысменты і віншаванні заканчваюцца. У глядзельнай зале знікла святло. Таямнічыя цені ажылі ў дальніх кутках. На сцэне музыкі ўкладвалі інструменты ў футаралы – нібы дзяцей загортвалі, спавівалі перад тым, як вынесці на халодную вуліцу.

У грымёрнай доўжыліся кампліменты, цалаванні ручак і шчочак. Калі хваля віншаванняў нарэшце аціхла, у Надзін артыстычны пакой зазірнуў Андрэй, даўні знаёмы, першая скрыпка таго камернага аркестра, з якім Надзя выконвала сёння ўсю праграму.

Ён працягнуў шыкоўны букет.

– О-о, якія чароўныя ружы! Напэўна, увесь аванс патраціў? I табе не шкада?

– Для цябе – не! Маё даражэнькае сапрана, – напаўжартам-напаўсур’ёзна прамовіў Андрэй. – Такой я вас ніколі не бачыў і не чуў, Прымадонна! Я – у захапленні…

– Няўжо? – засмяялася Надзя.

Яна адчувала: Андрэевы жарцікі і гарэзны тон дапамагаюць вярнуцца з завоблачных вяршыняў да рэальнасці.

– Надзя, – рашуча сказаў Андрэй, – нават не думай пярэчыць: я сёння падвязу цябе. Няўжо ты дадому са сваімі букетамі тралейбусам паедзеш?

З Андрэем яна знаёмая даўно, колькі і супрацоўнічае з камерным аркестрам. На рэпетыцыях Надзя часам раілася з ім, здаралася, траплялі ў адны і тыя ж кампаніі, на дні нараджэння або пікнікі. Напэўна, яна падабалася гэтаму русагаловаму скрыпачу з шэрымі вачыма, калі за святочным сталом ці каля вечаровага вогнішча ён нязменна аказваўся каля яе. Такая акалічнасць цешыла яе жаночае самалюбства, але не больш за тое. Яе думкі былі цалкам занятыя Маэстра, і яна не магла ўспрымаць яшчэ некага побач з сабой у падобнай якасці.