Таіса Бондар: Гульня ў падкіднога [журнальный вариант]

«Кіраўнікі трох савецкіх рэспублік, якія, здавалася, толькі ўчора вылучаліся на высокія пасады сваімі партэлітамі і прысягалі на вернасць першаму прэзідэнту Савецкага Саюза, некалькімі росчыркамі пяра перакрэслілі васьмідзесяцігадовы шлях народаў - агульны і неймаверна цяжкі шлях!», «Канец камуністычнай імперыі...», «народы заслужылі незалежнасць...» - пішуць. А хто спытаўся ў народаў? Пасля таго, як усе на­роды на рэферэндуме сказалі: Савецкаму Саюзу - быць, і паўгода не прамінула... У гісторыю шчэмяцца! Царкамі захацелася пабыць! А грэбаны прэзідэнт за крамлёўскімі сценамі адседжваецца!»

Апошняя думка зноў выклікала выбух бруднай лаянкі, і зноў Шэр­шань кідаўся ад сцяны да сцяны, як загнаны ў клетку звер, не ведаючы, не знаходзячы выйсця для ўскіпелай энергіі. Трэба ж было неяк (як?) вытлумачыць хоць самому сабе, чаму не былі своечасова прыняты - і дагэтуль не прымаюцца!- меры супраць змовы, супраць змоўшчыкаў, чаму ўсёмагутны КДБ бяздзейнічае, а ён, палкоўнік спецслужбы, не можа звязацца нават з непасрэдным сваім начальствам.

Вытлумачэння не было. Выплеснутая злосць цёмнымі хвалямі перакочвалася па кабінеце. Шэршаня нават злёгку пахітвала з боку на бок, і ён, спустошаны, знямоглы, апусціўся на сваё крэсла і нейкі час тупа пазіраў на тэлефоны, якія ўсе, як адзін, маўчалі. «Мо ўжо і сувязь адключылі?» - мільганула трывога, і, каб праверыць думку, зняў трубку. Слухаючы доўгія гудкі з так і не паднесенай да вуха трубкі, доўга разважаў, каму пазваніць, і не адразу даўмеўся. Калі рука машынальна падалася да дыска, стаў набіраць нумар памочніка генерала.

- Іван Данілавіч? Палкоўнік Шэршань.

- Добры дзень, палкоўнік. Калі вы з пытаннем...

- Я чакаю распараджэння.

- Распараджэнняў пакуль што няма. Загадана чакаць. Усім зага­дана чакаць.

- Дачакаліся ўжо, ё... - кінуў Шэршань трубку, на міг апярэдзіўшы новы прыліў гневу, гнеўнага абурэння, але чарговыя мацюкі толькі злёгку ўскалыхнулі цішыню і згаслі, вярнуўшы змогу. Змогу, якая расцякалася па ўсім целе і ў нейкі момант абярнулася раптоўнай абыякавасцю. Так, быц­цам штосьці замкнула ў ім і гэта кароткая тэлефонная перакідка словамі канчаткова пазбавіла не толькі ўпэўненасці, а і звыкла ўласцівай яму волі да руху, да супраціўлення любым абставінам і перашкодам.

Сабраў у стос газеты. Уключыў невялікі тэлевізар у кутку кабінета, каб адсачыць, што перадаецца, што трапіла ў выпускі навінаў, але на ўсіх каналах ішлі звычайныя для гэтага часу перадачы для дома, для сям’і. Прыглушыў да мінімальнага гук, дастаў з шуфляды радыёпрыёмнічак, кінуты туды хто ведае за якім часам, паспрабаваў прамацаць эфір, але батарэйкі селі, а шнура, каб падключыцца да электрасеткі, побач не аказалася. Пачаў высоўваць шуфляду за шуфлядаю - знайшоў. Стаў падключаць - не атрымалася: нешта недзе заядала... Кінуў і шнур, і прыёмнік назад, адкінуўся на спінку крэсла, выпрастаўшы ногі і прыкрыўшы вочы. Чаго, запытацца, мітусіўся? Загадана чакаць распараджэння, загады трэба выконваць...

Паступова знікала адчуванне часу. Шэршань то нерухома, уставіўшыся ў адну кропку, сядзеў у крэсле, то праходжваўся па пакоі. Праслухаў некалькі выпускаў навінаў, у якіх коратка паўтаралася ўжо вядомая інфармацыя. Некаму званіў. Адказваў на нечыя тэлефонныя званкі. Як зазвычай. Як у любы руцінны дзень. Быццам нічога не здарылася. Быццам з лесу, з пушчы не прагучала на ўвесь свет: Савецкага Саюза больш няма. Быц­цам Савецкі Саюз - не яго Радзіма.

Пазваніўшы ў гараж і загадаўшы падаць машыну, Шэршань яшчэ не ведаў, куды скіруецца. Дадому? Там пуста і няўтульна. Да каго з чыноўных сябрукоў? Што ён ім скажа, калі якраз яму трэба б ведаць больш, і не сённяшнім днём? У якую-небудзь карчму? Не той выпадак, каб набрацца як свіння ў прысутнасці звыклай да чаго заўгодна абслугі.

- У Азярын, Анатоль, - спакойна сказаў вадзіцелю, апусціўшыся побач. - У лясны домік.

- Ёсць, - пакасіўся той на палкоўніка, але ніяк не зрэагаваў.

- Самы час падумаць, - дадаў Шэршань, не чакаючы адказу, і ні слова ў адказ не прагучала: што на такое скажаш?

Ужо на выездзе з горада вадзіцель спытаў, ці трэба заязджаць у гастраном за сякім-такім харчам, але пачуўшы кароткае «Не!», больш у га­ворку не ўступаў: мала нагадвала хмурае маўчанне Шэршаня звыклы на­строй яго перад загараднай паездкай? - дык жа і дзень, як ні стаўся да абнародаванага рашэння, гнюсненькі, і паездка не пры канцы тыдня: ні бабы, ні гарэлкі...

- Мо адскочу і прывязу што з прыпасаў? - усё ж пацікавіўся яшчэ раз, тармазнуушы за мастком, каля самай дарожкі да дома, прыцярушанай сцяжком.