Таіса Бондар - Гульня ў падкіднога [журнальный вариант]

- Надта ты на мяне калі зважала! - буркнуў Глінскі. - Прайдзіся так... Агуч фразу гэтак...

Ганна маўчала. Як мага мякчэй адхінулася ад ягонай рукі, міжволі падшукваючы зручны момант, каб адысціся, збегчы, і не абзывалася. На сэрцы было цяжка і ад таго, што доўгачаканая стрэча з Іванам Кузьмічом доўжылася ўсяго некалькі хвілінак (нічога з таго, што хацела сказаць, не здолела вымавіць), і ад таго, што стрэча гэта, па ўсім было відаць, апошняя. З’язджаў... Дакладней, змушаны з’ехаць... Аднаго і пажадаў на развітанне - новых, вартых яе таленту роляў. Быццам ёсць на свеце боль­шая - лепшая! - роля, чым роля той, каго любяць. Каго любіць адзіна патрэбны чалавек.

- А-у-у! Ты мяне чуеш, радасць мая! - крануўся яе пляча Глінскі,

І Ганна ўздрыгнула. Не ад пытання, ад дотыку. I той адчуў.

- I для каго я шчыраваў, самыя пяшчотныя словы падбіраючы?

- Ты пра сябе?

- Ага.

- Не дужа, каб верылася, але ўсё роўна дзякуй.

- Што не дужа верыцца - правільна. Нічога такога дужа пяшчотнага я і не казаў, - узіраўся ў яе Глінскі з нейкім глыбока прыхаваным смуткам. - Месца мо і адпавядае, а час... Ад часу смярдзіць, як ад мерцвяка, вынятага з магілы. Адно крыжы і памінальнікі замучаных і забітых хто ведае калі - паўсюль, ад мяжы да мяжы нашай шматкроць згвалтаванае мярзотнікамі ўсіх эпох Айчыны. Толькі і засталося, што на кавалкі разадраць.

- I раздзяруць, - ледзь чутна адгукнулася Ганна, думаючы пра сваё.

- Ну, і хрэн з ёй! - рэзка ўзмахнуў ён рукой. - Вечна то пад аднаго, то пад другога прайдзісвета клалася, яшчэ і прыплачваючы таму за дзек, - нічым іншым і цяперашняе прыцмокванне не закончыцца.

- Прыцмокванне? - перасмыкнула Ганна плячамі, міжволі паскараючы крокі. - Ты маеш на ўвазе...

- Я маю на ўвазе дарагіх твайму сэрцу камуністаў, вечна цяжарных пазаўчарашняй для ўсяго свету ідэяй, - не хацеў, а ўсё ж паскорыў хаду і Глінскі. - Абвясцілі несусветнае - роўнасць, сем дзесяцігоддзяў потым прыдумляючы, як і на якой крывой кабыле гэтую роўнасць аб’ехаць хоць з аднаго боку, каб самім не апынуцца сярод п’яненькіх пралетарыяў, а ўсё няймецца, усё за ўладу чапляюцца.

- А табе чаго няймецца?

- Мне?! - здзівіўся не так пытанню, як Ганнінай сур’ёзнасці Глінскі, нават прыпыніўся на некалькі імгненняў. - А тое, што мне, геніяльнаму рэжысёру, плацяць роўна столькі, колькі завешанаму п’янымі смэркамі качагару ці асенізатару, па-твойму, як? Ці ўсё на выдаткі палітыкі і палітыкаў потым смерць спіша? Ды я не тое што грудзіну не падстаўлю, a і пальцам не варухну, каб перапыніць працэсы, якія сёння адбываюцца! Мерцвячына вакол. Ад смуроду дыхаць даўно няма чым. Усё мастацтва да двух прытопаў, двух прыхлопаў звялі, а мяне яшчэ і захапляцца гэтым змушаюць! Чаго няймецца, пытаеш? Ды будзь мая воля, я расквасіў бы морду любому рэжыму, які адпрэчвае творчасць і прагрэс, які мазгамі геніяў угнойвае клумбу ўлады. Так, так, клумбу! - усе параўнанні з пірамідаю, прастолам ці п’едэсталам кульгаюць на абедзве нагі. Хоць бы таму, што ад іх патыхае не толькі ладанам, але і крывёю. Гнілой крывёю даўно прамінулых часоў, якой, як парфумаю, апрыскаюць і сённяшнія бойкі. Калі не асвячаючы, то апраўдваючы. I што ў гэтым месіве загубленых жыццяў, амбіцый і бясконцых злачынстваў супраць чалавека, супраць душы ягонае - боль мастака, крык яго душы? А? Пытанне не да цябе, разумею. Ды дзе яго яшчэ агучыш, як не ў бязлюдным парку, пад шатамі старых ліп?

Маналог доўжыўся, і Глінскі даўно ўжо звяртаўся да самога сябе, не азіраўся на спадарожніцу, заглыбленую ў думкі, часам забываючыся на яе. Спакойны рытм няспешных крокаў, спакойныя, размераныя ўзмахі рук і словы... У словах гэтаксама асаблівага хвалявання не чулася. Быццам гучаў, агучваўся завучаны тэкст. Між тым, калі б побач знаходзіўся хто з дасведчаных знаёмцаў Глінскага, то несумненна здзівіўся б. Не тэксту, не словам, адназначна пратэстным (Глінскі, безумоўна, так і думаў, з такімі перакананнямі жыў), а нечаканай адкрытасці: хто-хто, а ён ад асцярогі нідзе і ніколі не адмахваўся - памятаў, што паўсюль і за ўсімі прыглядвалі. Тут жа...

- Тут выбар адзін: выбірай дужага! Моцна трымалі ўладу камуністы - пад іх маршы маршыравалі, упусцяць - іншая музыка загучыць. I галоўнае, каб гэта была наша музыка! Наш марш! Левую нагу адтапталі, час праваю пашчыраваць: захад! захад! захад! Горбі правільна зарыентаваўся на захад, вось толькі кішка тонкая, каб за пададзеную адтуль ру­ку ўхапіцца, мо-о-оцна ўхапіцца!

- Што? - наткнулася на яго, прыспешыўшы крокі, Ганна і крыху спалохана перапытала. - Ты штосьці спытаў?