Таіса Бондар: Гульня ў падкіднога [журнальный вариант]

- Вы гаворыце пра яе, як пра цацку! Яна - не цацка, якую мож­на зламаць.

- Усе мы - цацкі ў руках лёсу, Стас, - не азірнуўся ні на яго крокі, ні на яго ўсхваляваны голас той. - Пражывеш з маё, каму іншаму пацвердзіш праўду слоў гэтых. Жыццё - гэта табе не шухры-мухры за будзь здароў!

Ён няроўнай паходкаю аддаляўся, а Стас як прырос да свайго гневу. «Стары дурань! Скамарох з прапітымі мазгамі!» - паўтараў і паўтараў у думках, не разумеючы, чаму так балюча асыпалася на яго цішыня.

***

Новае застолле... Звыклы гул галасоў... Нервовае брэньканне гітары... Люба, як звычайна ў такія вечары, спрабавала пераключыць увагу на штосьці глыбока сваё, унутранае, не залежнае ад натоўпу няпрошаных гасцей, сярод якіх было нават двое малазнаёмых. Калі ўдавалася, то тут жа ўзнікала старое шкадаванне з-за няўдалай спробы тры гады таму стварыць нарэшце сям’ю - і яна шарахалася ад гэтых думак, міжволі пачынала мітусіцца, перастаўляючы талеркі, ці надоўга, пакуль хто-небудзь не знаходзіў яе там, хавалася на кухні. Штосьці паласкала, штосьці перацірала...

Пэўна ж, як цяпер разумела, намер выйсці замуж за вядомага журналіста-міжнародніка з афіцэрскімі пагонамі быў з самага пачатку недарэчны і беспаспяховы. Яна, актрыса драмтэатра, - і афіцэр Камітэта дзяржбяспекі... Заведамая лухта! Серж па-свойму кахаў яе, ні ад каго асабліва таго не ўтойваючы, але ён памятаў (і да скону схільны быў памятаць) апёкі, атрыманыя падчас першага шлюбу і цяжкога разводу. I гэта паўстала паміж імі з першай хвіліны знаёмства. Паўстала і так і не згладзілася. Hi ў самыя рамантычныя дні іх знаёмства, ні напярэдадні шлюбу, ад якога - у самую апошнюю хвіліну - хапіла сілы і розуму адмовіцца. Яна - актрыса, і нават калі б спатрэбіліся паперы аб «неразглашэнні» і «супрацоўніцтве», не магла даць гарантыі на той выпадак...

Дадумваць не стала. Hi шкадаваць асабліва не было аб чым, ні радавацца... Mo і стала б жыццё крыху больш ураўнаважаным, спакайнейшым (падобная да сённяшняй кампанія так позна ў кватэру яўна не ўвальвалася б!), ды жыццё актрысы скрозь ёй не належала. Або - або. Залатая сярэдзіна не для такіх, як яна. Любая спроба спраміць, змяніць сцежку, на якую ступіла, уступіўшы ў акцёрскае брацтва, заканчвалася паражэннем і слязьмі. Даўнімі - у падушку - слязьмі, калі раптам яс­на бачылася, што тэатр - ніякое не брацтва, а, хутчэй ужо, гадзюшнік. Гадзюшнік амбіцый, дзе паражэнне магло азначаць і смерць, зусім не ўяўную. Як там - у Шэкспіра? «Калі надумаўся пакінуць свет, смяртэльнае - і ўяўнае памкненне»?

Талерка выслізнула з рук і бразнулася вобзем, рассыпаўшыся на друзкі так нечакана, што Люба і войкнуць не паспела. Застыла, пазіраючы то на мокрыя рукі, то на чарапкі на падлозе, быццам не ведала ні што рабіць з рукамі, ні як паставіцца да ўтворанага.

- Дапамагчы, Любоў Георгіеўна?

Падняла пагляд: адзін з двух малазнаёмых маладых людзей... Паэт, здаецца...

- Я тут жа ўсё збяру, калі вы скажаце, дзе ў вас сметніца, - ужо збіраў той чарапкі проста рукамі, - праз хвіліну ўсё будзе ззяць чысцінёю, як раней.

- Дзякуй, - атрэсла Люба нарэшце здранцвенне. - Мо дазволіце ўсё ж мне самой? Вы - госць...

- Я - Стас Чарняеў, - выпрастаўся той з поўнымі жменямі сабраных чарапкоў. - Паэт. I я люблю вас. Усе мае вершы прысвечаны вам. Толькі вам.

- Вось нават як! - пасміхнулася Люба, выціраючы рукі. - I прачытаць што знойдзецца?

Чакаю слоў, чужых, расстайных слоў:

Мо прынясуць палёгку, вырвуць з сэрца

Пяшчоту, што ўбіраецца у квецень,

Паверыўшы якомусьці са сноў.

Забыўся сон. Не збыўся. Ёсць жыццё.

Яго шляхі, нарэшце - будні проста,

3 якімі не ўпраўляюся са ўзростам!

А тут - за квеценню ды за лісцём

Не тое што шляхоў, не разглядзець

Бяды, якая стукаецца ў дзверы

Пасланніцай даўно пазбытай веры

У выкупленне, што прыносіць смерць.

Была б вясна! Быў сон. У сэрцы ж зноў

3 такой сляпой нястрымнасцю буяе

Пяшчота, бы не чую, бы не знаю

Нясказаных і прагучалых слоў.

Калі верш адгучаў, настала такая напружаная цішыня, што, здавалася, паветра вось-вось пачне крышыцца, асыпацца, - трэба было нешта рабіць, мусова нешта рабіць...

Першаю апамяталася Люба. Азірнулася на дзверы ў калідор, на пакой з гасцямі, адкуль даносіўся звыклы гул галасоў і ціхае брэньканне гітары, зірнула на крыху збянтэжанага ад уласнае смеласці паэта, заўсміхалася, толькі цяпер усвядоміўшы ўсю недарэчнасць ягонай постаці - з мокрымі чарапкамі ў руках...

- Ды высып ты свае чарапкі ў сметніцу! Памочнік!