Таіса Бондар: Гульня ў падкіднога [журнальный вариант]

Глінскі глыбока задумаўся, тут жа забыў, што не завяршыў гаворку з вядучым акцёрам (па сутнасці, і не пачынаў яе), што той увогуле быў увесь гэ­ты час побач, на суседнім крэсле, - то выключаў лямпу на століку, то зноў уключаў, прыкрываючы вочы. Нават калі Гукаў, якому збрыдла назіраць за «творчымі мукамі» рэжысёра, спытаў, ці можа ён ісці адпачываць, як не чуў. Ды і не чуў, пэўна, бо ніяк не зрэагаваў ні на словы, ні на яго па акцёрску шумны адыход - то выключаў лямпу на століку, то ўключаў...

- Усё аддаўшы, аддаеш жыццё... А хтоаддаў усё?! Вось пытанне, над якім варта разважаць і сам-насам з сабой, і са сцэны.

Сказаў гэта Глінскі або толькі падумаў, у пустой зале значэння не ме­ла. Ён раптам зразумеў, чым незадаволены ў спектаклі, які ставіў: выпучанай, паказной трагедыйнасцю. Трагедыйнасцю, якая ў свеце, дзе ні на дзень не спыняліся войны і зверскія забойствы, а чалавечае жыццё часам не каштавала і ломанага гроша, успрымалася як фарс, як скамарошы розы­грыш у святле цыркавой арэны. Любы спектакль, урэшце, ні што іншае, як скамарошы розыгрыш: крыху больш, крыху менш патэтыкі - вось і ўся розніца ў падыходзе да перажытых ці перажываемых падзей. «Ніхто, павер, не вінаваты з нас, ніхто злачынства не ўчыніў, не чыніць!» Шэкспір ведаў, чаму ўклаў гэтыя словы ў вусны старога Ліра, перш чым той пакінуў гэты свет.

Думкі гаслі гэтак жа імгненна, як і ўспыхвалі, перапад напружання адчувальны, але Глінскі яшчэ нейкі час сядзеў, адкінуўшыся на спінку крэсла, упэўнены, што ужо заўтра, на ранішняй рэпетыцыі, зламае усё напрацаванае трупаю за месяц, i хто б што яму ні даводзіў, спектакль выйдзе такім, якім убачыўся ў гэтыя хвіліны.

***

- Што гэта сёння найшло на Эд Саныча? То адно яму не так, то другое...

- Ды кінь ты, Любаша! - не пераставала ўзірацца ў люстэрка, у свой стомлены твар Саня. - Што надумае, тое і сыграе. Не першыня ж, на самай справе.

- Але ж Шэкспір! Разумееш? Упершыню ў трагедыі Шэкспіра ўся трупа занята - і ў якой трагедыі!

- Калі толькі ты сваю экзальтаванасць зацугляеш? - пстрыкнула вечкам пудраніцы тая, падняўшы на яе цемны, злегку захмелены позірк. - I ад аднаго ў цялячым захапленні, і ад другога, і яшчэ чорт знае ад чаго ці каго! А цябе ўсе проста выкарыстоўваюць.

- Зноў ты пачынаеш...

- Зноў! Ды мне б твой талент, тваю фізію, я б вакол сябе паўгорада закруціла б, ні ў чым сабе не адмаўляючы. А цябе выкліча якое-небудзь хамло, паабяцаўшы чарговую медальку пры выпадку на грудзі пачапіць, ты і бяжыш.

- Калі гэта я бегала? - пакрыўдзілася Люба. - Калі і хаджу наверх, то не за сябе - за трупу, за тэатр прашу.

- За тэатр... Што - няма каму за яго пашчыраваць? Адных памрэжаў паўтузіны набярэцца, а яшчэ ж дырэктар са сваёй світай і муміфікаваная прыма са сваімі апекунамі!

- Адкуль у табе столькі злосці, Саня? - дапівала каву Люба, спрабуючы адгарадзіцца ад сяброўкі звыклымі рухамі і не падымаючы на яе вачэй. - Ты ж нават таго, каго любіш, топчаш... Пакуль не ўтопчаш у гразь...

Апошнія словы прагучалі так ціха, што наўрад ці тая пачула іх, але і папярэднія, відаць, зачапілі штосьці балючае ў Санінай душы, бо яна раптам прыўзнялася, рэзкім рухам адсунуўшы свой кубак на сярэдзіну стала. Хацела адказаць штосьці, абурыцца, закрычаць - усё было напісана на пабялелым раптам твары, - але неагучаны крык толькі балюча скрывіў рот, і Саня зможана гэпнулася назад у крэсла. Утаропіўшыся ў звычайна спагадлівую, мяккую сяброўку, маўчала колькі хвілін, быццам збіралася з думкамі, потым ціха, неяк вельмі горка ўздыхнула. I - як захлынулася гэтым уздыхам. На вачах выступілі слё­зы, шчокі сталі нервова ружавець.

- Ды ты што, Сань? Чаго ты? Я не хацела... Прабач!

Люба выглядала такой спалоханай (калі гэта было, каб сяброўка пла­кала!), такой няшчаснай (знайшла ў каго камень кінуць!), што самы час яе самую пашкадаваць. Шкадаваць не было каму. Саня ўсю волю збірала-напружвала, каб узяць сябе ў рукі і не расплакацца ўсур’ёз: сама ад сябе не чакала падобнай рэакцыі на нечаканы папрок... Не ўся праўда ў тым, што каго любіла, таго губіла...

Думка, перайначыўшы пачутае, паглыбіла горыч («Губіла?!»), але слёзы не праліліся, адступілі («Каго гэта я губіла, загубіла?»), і дыханне стала выраўнівацца. Калі ж разам з крэслам падсунулася да яе Люба і ціха, без слоў прабачэння, прыпала плячом да пляча, лёгка, быццам і не перажыла толькі што хвіліны надрыву, выпрасталася, насмешліва азвалася:

- Ранку пасля ўкусу залізваеш?

Тая не адхінулася, нават не ўздрыгнула: да насмешлівага тону Сані яна звыклая, ды і больш пасаваў ён ёй, чым істэрычнасць. Скажы ёй хто цяпер, што кіравалася адно эгаістычным разлікам (страціўшы апору, якую заўжды знаходзіла ў сяброўцы, яна канчаткова страціць душэўную раўнавагу), ні за што не пагадзілася б. Хоць так яно і было.