Віктар Карамазаў: Зямля Фердынанда

"Я быў шчаслівы. Мне не хапала аднае істоты, якую мог бы прытуліць да сэрца, і калі не словамі, дык пачуццём аддаць ёй часціну радасці, якая поўніла мяне".

Дык хіба не гэтыя адчуванні пасля прачнуліся ў Лёхмэ, а цяпер у Багданаве? Зноў, ужо тут, пачуў і Шуберта, і Вагнера. У душы, у сэрцы прачнуўся Фаўн.

Усё гэта ў ім адчула маці?

Ледзь дачакаўся раніцы. Як пачало світаць, калі яшчэ ўсе ў доме спалі, ён ужо быў у садзе, збіваў расу з маладой травы.

Далей за садам, у тым месцы, дзе пісаў "Вясну", выйшаў да ручая. Вясна цяпер была не тая, што на карціне, ні снегу, ні лёду - зазелянела ўсё навокал. Агледзеўся - падумаў: гэты куток прыроды пісаць можна ўсё жыццё ў розныя поры года, ва ўсякае надвор’е, у настроях розных, і кожны напісаны пейзажык будзе мець сваю ўласную мелодыю. Калі, вядома, тут жыць і кожны дзень гэтым куточкам дыхаць.

Вярнуўшыся з лесу дадому, узбег на ганак - насустрач маці дзверы адчыніла:

- Што гэтак рана ўсхапіўся?

- А тата ці прачнуўся?

- Збіраецца ў поле. Ужо трэба бульбу абганяць.

- Спачатку хай адвязе мяне ў Солы на цягнік.

- Ужо едзеш? - здзівілася яна. - Яшчэ ж ты Фаўна не пачынаў пісаць?

- Ну, супакойся, мама. Цяпер ужо напішу і ў сталіцы. Галоўнае, што тут я зразумеў, як мне яго пісаць, з’явілася ахвота працаваць. Астатняе ўсё - тэхніка.

4

Фердынанд глыбока адчуваў музыку і жыць без яе не мог. Яна абвастрала адчуванне жывапісу.

"...фарбы патухлі, і прырода, быццам пасля апошняга руху смычка, трымціць у бемолевых гуках змяркання".

Бемолевая танальнасць стрыманая, паніжаная, у ёй загадкавая, не да канца выяўленая мелодыя, найсаладзейшая тонкай душы мастака.

"Бемолевы тон світання..."

У гэтых танах ён пісаў "Вясну", а цяпер адчуваў "Вячэрнюю зорку" з Фаўнам. У іх лёгка знаходзіў паразуменне з прыродай, сваё з ёю адзінства. Усё гэта ведала маці, таму і падказала пісаць Фаўна пачуццямі да паненкі Лізы. Падказкаю захапіўся адразу, бо яна была яму арганічная. Вяртаючыся з Багданава да свайго ў Акадэміі мальберта, ён рады быў, што вобраз адчуў пластычна, у каларыце, і гэтая ўпэўненасць будзіла жаданне хутчэй узяць у руку палітру.

Але ў сталіцы жыццё кацілася па ііііііых, як у вёсцы, правілах, прадбачыць нават бліжэйшы дзень наперадзе ўдаецца далёка не заўсёды, і падысці да палатна змог толькі на сыходзе лета. Той дзень таксама адбіўся ў сшытку: "18. 08. 1897.

Вечар. Вецер сціх. Сонца зайшло...

А хвалі ўсё нясуцца ды нясуцца. Разбіваецца адна, накатваецца другая. Гэта, здаецца, не толькі музыка мора. Далятаюць і незямныя гукі свірэлі Фаўна, які выйшаў з лесу на бераг і ўплятае свае трэлі ў музыку вады. Сядзіць на скале ды грае, углядаючыся ў самотна замглёную зорку-вечарніцу...

Гэта мой Пан..."

Наступны запіс:

"20. 08.

Працую над Фаўнам".

Наступны:

"24. 08.

Пішу толькі Фаўна. Карціна мне падабаецца. Не ведаю, што скажа Куінджы, але працую з захапленнем..."

Яшчэ праз тры дні:

"Малюю натуршчыка для маладога трытона. Быў Куінджы. Да "Трытонаў" даў некалькі падказак. Пра "Фаўна" маўчаў. Я скіраваў размову. Тады ён сказаў, што замнога фіялетавага (пена), а мора занадта светлае. Узяў фарбы і перапісаў фальшывыя таны. Для пены падабраў прыгажэйшы колер. Цяпер цямнейшы далягляд адразаецца ад неба. Гэта добра, але не тое, што я хацеў перадаць у карціне".

Шукаць новае нялёгка заўсёды, Яшчэ цяжэй, калі пошукі вучня не заўважае настаўнік. Фердынанд шукаў бемолевае святло, а Куінджы, геній святла, хоць і падказаў выдатны тон, ды не той, якім пакутаваў аўтар. Што ў гэтакім выпадку рабіць? Пагадзіцца з настаўнікам або шукаць далей сваё? Настаўнік, магчыма, палічыў, што вучню яшчэ не па сілах знайсці вельмі складаны тон і, ведаючы, які самалюбівы вучань, ягоны пошук нібыта не заўважыў, па сутнасці не падтрымаў, прапанаваў здаволіцца сваёй падказкаю? У Фердынанда стае рашучасці шукаць і адшукаць тую няўлоўную, здавалася, бемолевую гармонію ў прыродзе і на палатне. Куінджы здзіўлены, уражаны, абяззброены: "Рабіце як бачыце і адчуваеце. Я так спяваю, а вы - іначай".

Разам з настаўнікам Фердынанд шукаў і неба ў "Фаўне". Як быццам тое знайшлі, што трэба, але, застаўшыся адзін у майстэрні, у час адпаведнага, як на карціне, святла, калі вечарэла, Фердынанд ставіў карціну насупраць канапы, клаўся на канапу, каб быць на адным узроўні з Фаўнам, і глядзеў на мора ды неба ў карціне, бачыў усё роўна як вачыма Фаўна і ўсе настроі, музыку пейзажа адчуваў нервамі ды скураю свайго героя. Гэтак заўважаў штосьці яшчэ, чаго карціне не хапала. Падхапіўшыся, клаў новыя патрэбныя мазочкі, удакладняў танальнасць.