Amy Tan: Córka Nastawiacza Kości

– Mówię mu, taką kość dostałam od matki.

– Bardzo znaczący dar – odrzekł – zwłaszcza że pani matka była córką lekarza kości.

– Sławnego – dodała LuLing.

Pan Tang skinął głową, jak gdyby też pamiętał.

– Przychodzili do niego wszyscy z okolicznych wiosek. Pani ojciec przyszedł ze złamaną stopą. Nadepnął go koń. Tak właśnie poznał pani matkę. Przez konia.

Wzrok LuLing stał się szklisty. Ruth przestraszyła się, że matka zaraz się rozpłacze. LuLing jednak rozpromieniła się i powiedziała:

– Liu Xing. Tak ją nazywał. Moja matka mówiła, że pisał wiersz miłosny o tym.

Art spojrzał na Ruth, czekając, by potwierdziła, czy to prawda. Czytał fragmenty zapisków LuLing, lecz nie potrafił połączyć chińskiego słowa z przedmiotem czy osobą, do której się odnosiło.

– To znaczy “spadająca gwiazda" – szepnęła Ruth. – Później ci wytłumaczę. – Następnie zwróciła się do LuLing z pytaniem: – A jak brzmiało nazwisko twojej matki?

Ruth miała świadomość, że ryzykuje, ale umysł matki właśnie wkroczył na terytorium imion. Być może czekają tam inne, jak znaki orientacyjne, wystarczy sięgnąć.

Matka odpowiedziała po chwili wahania:

– Nazwisko Gu. – Patrzyła na Ruth surowo. – Mówię tyle razy, nie pamiętasz? Jej ojciec doktor Gu. Ona córka doktora Gu.

Ruth chciała krzyknąć z radości, ale w następnej chwili zdała sobie sprawę, że matka powiedziała po chińsku “kość". Doktor Gu, Doktor Kość, Lekarz Kości. Art uniósł brwi, spodziewając się, że odnaleziono poszukiwane od dawna nazwisko rodu.

– Później ci wytłumaczę – powtórzyła Ruth, ale tym razem jej głos brzmiał apatycznie.

– Och.; Pan Tang kreślił w powietrzu chińskie znaki.

– Takie gu? Czy takie?

Matka zrobiła strapioną minę.

– Nie pamiętam.

– Ja też nie – odrzekł szybko pan Tang. – Cóż, nieważne.

– Co oznacza napis na kości? – zmienił temat Art.

– To pytania, jakie cesarze zadawali bogom – odparł pan Tang. – Jaka jutro będzie pogoda, kto wygra wojnę, kiedy należy obsadzić pola. Chcieli uzyskać wiadomości jak w serwisie radiowym, tylko z dużym wyprzedzeniem.

– I otrzymywali prawdziwe odpowiedzi?

– Kto może wiedzieć? Odczytywano je z tych pęknięć, które widać obok czarnych plamek. Wróżbici robili je rozgrzanym gwoździem. Przykładali go do kości i – trach! Potem interpretowali pęknięcia jako odpowiedzi z nieba. Jestem pewien, że najlepsi wróżbici umieli udzielić odpowiedzi, jakie cesarze chcieli usłyszeć.

– Wielka zagadka językoznawcza – powiedział Art.

Ruth myślała o tacy z piaskiem, której przez wiele lat używały z matką. Ona także starała się odgadnąć, co mogło uspokoić matkę, szukając słów, które zdołają rozwiać jej obawy i nie od razu wyjdzie na jaw, że są zmyślone. Czasem decydowała się na odpowiedzi korzystne dla siebie. Ale bywały okazje, gdy naprawdę próbowała napisać to, co matka chciała usłyszeć. Pocieszała ją, że mąż za nią tęskni, że Droga Ciocia się nie gniewa.

– Skoro mowa o zagadce – powiedziała Ruth – wspominał pan kiedyś, że nigdy nie odnaleziono kości Człowieka z Pekinu.

LuLing ożywiła się.

– Nie Człowieka, kobiety też.

– Masz rację, mamo – Kobiety z Pekinu. Ciekawe, co się z nią stało? Czy kości zostały rozjechane przez pociągi na torach prowadzących do Tianjinu? A może zatonęły razem z łodzią?

– Nikt nie wie, czy kości jeszcze istnieją – odparł pan Tang. – Chociaż co parę lat czyta się o nich w gazetach. Ktoś umiera, żona amerykańskiego żołnierza, były oficer japoński, jakiś archeolog na Tajwanie albo w Hongkongu. Potem czytamy w artykule, że kości znaleziono w drewnianej skrzyni, takiej samej jak te, do których spakowano je w 1941 roku. Potem rozpuszcza się plotkę, że są to kości Człowieka z Pekinu. Ustala się wszystkie szczegóły, płaci okup czy co tam jeszcze. Ale potem kości okazują się ogonami wołowymi. Albo gipsowymi odlewami oryginałów. Albo znikają przed ich zbadaniem. W jednej z wersji osoba, która ukradła kości, wiozła je na wyspę, by sprzedać handlarzowi, ale samolot wpadł do oceanu.

Ruth rozmyślała nad klątwą duchów, które rozgniewały się, że oddzielono kości od reszty ich śmiertelnych ciał.

– A pan w którą wersję wierzy?

– Nie wiem. W historii tyle jest tajemnic. Nie wiemy, co przepadło na zawsze, a co wypłynie jeszcze na powierzchnie. Wszystkie przedmioty istnieją w określonym czasie, a ów fragment czasu zostaje zachowany, stracony albo w tajemniczy sposób odnaleziony. Tajemnica to wspaniała część życia. – Pan Tang mrugnął do LuLing.

– Wspaniała – powtórzyła jak echo.

Pan Tang spojrzał na zegarek.

– Co państwo powiedzą na wspaniały lunch?

– Wspaniale – odrzekli.

Leżąc już z Artem w łóżku, Ruth rozmyślała głośno o czułym zainteresowaniu pana Tanga jej matką.

– Rozumiem, że go zaintrygowała, ponieważ pracował nad przekładem jej wspomnień. Ale to erudyta żywo zainteresowany kulturą, muzyką, poezją. Matka nie jest w stanie dotrzymać mu kroku, poza tym jej stan się pogarsza. Po jakimś czasie nie będzie nawet wiedziała, kim on jest.

– Jest w niej zakochany od czasów, gdy była małą dziewczynką – odrzekł Art. – Dla niego to nie jest tylko przelotna znajomość. Kocha ją taką, jaka była, jaka jest i jaka będzie. Wie o niej więcej niż większość ludzi o swoich małżonkach. – Przyciągnął Ruth bliżej. – Mam nadzieję, że i my możemy podjąć takie zobowiązanie. Razem na zawsze, wspólna przeszłość, teraźniejszość, przyszłość… małżeństwo.

Ruth wstrzymała oddech. Tak długo wzbraniała się przed tą myślą, że miała wrażenie, jak gdyby sam pomysł był czymś zakazanym i niebezpiecznym.

– Próbowałem kiedyś związać nas ze sobą, proponując ci współwłasność domu, z czego jeszcze nie skorzystałaś.

Ach, więc po to miał być współudział we własności domu? Zmieszała się na myśl o powodach, dla których broniła się przed jego propozycją.

– To tylko pomysł – rzekł niezręcznie Art. – Nie naciskam cię. Chciałem tylko wiedzieć, co byś pomyślała. Przytuliła się mocniej, całując go w ramię.

– Wspaniale – odrzekła.

– Nazwisko, znam nazwisko rodzinne twojej matki. – GaoLing dzwoniła do Ruth z niewiarygodną nowiną.

– Boże, jak brzmi?

– Najpierw musisz wiedzieć, jakie miałam kłopoty z jego ustaleniem. Kiedy mnie poprosiłaś, napisałam do Jiu Jiu do Pekinu. Nie wiedział, ale odpisał, że spyta żonę kuzyna, którego rodzina nadal mieszka tam, gdzie urodziła się twoja babcia. Trochę to musiało potrwać, bo ludzie, którzy mogli wiedzieć, w większości już nie żyją. Ale wreszcie odnaleźli starą kobietę, której dziadek był wędrownym fotografem. Wciąż miała wszystkie jego stare szklane płytki. Leżały w piwniczce i na szczęście niewiele uległo zniszczeniu. Jej dziadek doskonale prowadził księgi, dokładnie zapisywał, kto za co płacił, miał nazwiska osób, które fotografował. Tysiące płytek i zdjęć. W każdym razie starsza pani przypomniała sobie, jak dziadek pokazywał jej fotografię pięknej dziewczyny w ładnym czepku i kaftanie z wysokim kołnierzem.

– Zdjęcie Drogiej Cioci, które ma mama?

– Pewnie to samo. Starsza pani mówiła, że to było bardzo smutne, bo niedługo po zrobieniu zdjęcia dziewczyna okaleczyła sobie twarz i miała blizny do końca życia, umarł jej ojciec, zginęła cała rodzina. Ludzie we wsi powiadali, że dziewczynę od początku prześladował pech…