Jean-Dominique Bauby: Vlinders in een duikerpak

We staan voortdurend in contact en ik breng hem vaak een bezoekje door me naar Cinecitta te laten rijden, een heel belangrijk gebied op mijn denkbeeldige plattegrond van het ziekenhuis. Cinecitta, dat zijn de altijd verlaten terrassen van het Sorrel-paviljoen. Die grote, op het zuiden liggende balkons bieden uitzicht op een panorama met de poëtische, ouderwetse charme van filmdecors. De buitenwijken van Berck zien eruit als een maquette voor een elektrische trein. Aan de voet van de duinen wekken een paar barakken de illusie van een spookstad uit het wilde Westen. Wat de zee betreft, het schuim ervan is zo wit dat het van de afdeling special effects lijkt te komen.

Ik zou hele dagen in Cinecitta kunnen blijven. Daar ben ik de grootste regisseur aller tijden. In de stad draai ik weer de eerste opname van Touch of Evil . Op het strand doe ik opnieuw de tracking shots van Stagecoach , en op zee herschep ik de storm van de smokkelaars uit Moonfleet . Of anders laat ik me in het landschap verdwijnen en word ik alleen maar weer met de wereld verbonden door een bevriende hand die mijn verstijfde vingers streelt. Ik ben Pierrot le Fou, met blauw geschilderd gezicht en een krans dynamiet om zijn hoofd. De verleiding om een lucifer af te steken gaat snel als een wolk voorbij. En dan breekt het tijdstip aan dat de dag ten einde loopt, dat de laatste trein naar Parijs weer gaat vertrekken, dat ik terug naar mijn kamer moet. Ik wacht op de winter. Goed ingepakt kunnen we dan blijven treuzelen tot het donker wordt, en zien dat de zon ondergaat en dat de vuurtoren het overneemt, door zijn stralen van hoop naar alle kanten uit te strooien.

DE TOERISTEN

Nadat Berck kort na de oorlog de laatste tuberculose-slachtoffertjes had opgevangen, is het zijn bestemming als kinderziekenhuis langzamerhand kwijtgeraakt. Tegenwoordig zouden hier eerder de gebreken van de ouderdom worden bestreden, het onverbiddelijke verval van lichaam en geest, maar geriatrie is maar één onderdeel van het beeld dat geschetst moet worden om een precies idee van de clientèle van de instelling te krijgen. Aan het ene uiteinde van het plaatje zijn er een stuk of twintig patiënten die permanent in coma liggen, arme stakkers die in een nacht zonder einde zijn gedompeld, aan de poorten van de dood. Zij verlaten nooit hun kamer. Toch weet iedereen dat ze daar zijn, en ze leggen een wonderlijke druk op de gemeenschap, als een slecht geweten. Aan de andere kant, naast de kolonie grijsaards die kip noch kraai bezitten, vind je een paar vetzuchtpatiënten met verwilderde blik, van wie de geneeskunde de aanzienlijke lichaamsafmetingen hoopt te verminderen. In het midden vormt een indrukwekkend bataljon kreupelen het hoofdbestanddeel van het gezelschap. Deze overlevenden uit de sport, het verkeer en alle mogelijke en voorstelbare soorten huiselijke ongelukken brengen de tijd om hun gebroken ledematen weer te laten helen in Berck door. Ik noem hen 'de toeristen'.

Als je dit plaatje wilt completeren, moet je ten slotte een hoekje zoeken om ons in te zetten, pluimvee met gebroken vleugels, papegaaien zonder stem, pechvogels die ons nest hebben gebouwd in een doodlopende gang op de neurologieafdeling. Natuurlijk ontsieren wij het landschap. Ik ken maar al te goed het lichte onbehagen dat wij oproepen als we stijf en stil door een kringetje minder benadeelde patiënten heen rijden.

Om dat verschijnsel te observeren is de fysiotherapiezaal, waar alle patiënten die moeten revalideren door elkaar heen scharrelen, de beste plaats. Het is een echt Hof der Wonderen, rumoerig en kleurrijk. In een chaos van spalken, prothesen en min of meer ingewikkelde apparaten kom je langs een jongen met oorbel die zich met zijn motor in de kreukels heeft gereden, een oma in fluorescerend trainingspak die opnieuw leert lopen na een val van een keukentrapje, en een halve zwerver van wie nog niemand heeft begrepen hoe hij zijn voet door de metro heeft kunnen laten afrukken. Netjes op een rij en onder ontspannen toezicht beweegt deze groep mensen armen en benen, terwijl ik word vastgesjord op een schuine plank die ze steeds meer rechtop zetten. Elke ochtend breng ik zo een halfuur hangend door, in een stramme houding die doet denken aan de verschijning van het standbeeld van II Commendatore in het laatste bedrijf van Don Giovanni van Mozart. Beneden me wordt er gelachen, maken ze geintjes, roepen ze elkaar toe. Ik zou graag mijn aandeel in al die vrolijkheid willen hebben, maar zodra ik mijn enige oog op hen richt, keren de jongen, de oma en de zwerver hun hoofd af en voelen ze de dringende behoefte om naar de brandmelder op het plafond te kijken. De 'toeristen' zijn vast heel bang voor vuur.

DE WORST

Elke dag haalt een ziekenbroeder me na de verticalisatie-sessie op uit de fysiotherapiezaal en parkeert hij me naast mijn bed, totdat de verpleeghulpen me daar weer in komen leggen. En aangezien het dan lunchtijd is, werpt diezelfde ziekenbroeder me elke dag met afgepaste jovialiteit een 'Smakelijk eten' toe, wat zijn manier is om afscheid te nemen tot de volgende dag. Natuurlijk is dat net zoiets als 'Vrolijk kerstfeest' wensen op Maria Hemelvaart, of 'Welterusten' midden op de dag! Sinds acht maanden heb ik alles bij elkaar opgeteld niet meer dan een paar druppels water met citroen naar binnen gewerkt, en een halve lepel yoghurt die met veel lawaai in het verkeerde keelgat terechtkwam. De voedingsproef, zoals dat festijn gewichtig werd genoemd, bleek geen doorslaand succes. Maar wees maar niet bezorgd, ik ben daardoor nog niet uitgehongerd. Via een sonde die met mijn maag is verbonden bezorgen twee of drie flacons met een bruinige substantie me mijn dagelijkse hoeveelheid calorieën. Om te genieten neem ik mijn toevlucht tot mijn levendige herinnering aan smaken en geuren, een onuitputtelijke voorraad sensaties. Vroeger was het een kunst om iets lekkers te maken van restjes. Nu ontwikkel ik de kunst om mijn herinneringen te laten sudderen. Je kunt op elk tijdstip van de dag aan tafel, zonder ingewikkeld te doen. Als dat in een restaurant is hoef je niet te reserveren. Als ik zelf kook is het altijd gelukt. De boeuf bourguignon is sappig, de aspic rond het rundvlees is helder en de abrikozentaart is precies zuur genoeg. Afhankelijk van mijn stemming trakteer ik mezelf op een dozijn slakken, zuurkool met worst en spek en een fles goudkleurige gewürz-traminer van 'late oogst', of ik geniet van een eenvoudig zachtgekookt ei met reepjes brood en gezouten boter. Wat een genot! Het eigeel neemt in lange, lauwe stromen bezit van mijn gehemelte en keel. En ik heb nooit spijsverteringsproblemen. Uiteraard gebruik ik de beste producten: de verste groenten, pasgevangen vis, het mooist doorregen vlees. Alles moet volgens de regels worden bereid. Voor alle zekerheid heeft een vriend me het recept van de echte andouillette de Troyes gestuurd, een Worstje met drie verschillende soorten in reepjes gesneden vlees. Ook respecteer ik nauwgezet het ritme van de seizoenen. Op het ogenblik verfris ik mijn papillen met meloen en rood fruit. Oesters en wild zijn voor het najaar, als ik er dan nog zin in heb, want ik word gematigder, om niet te zeggen ascetisch. In het begin van mijn lange onthouding dreef het gemis me voortdurend tot bezoekjes aan mijn denkbeeldige provisiekast. Ik had een ziekelijke vraatzucht. Tegenwoordig kan ik bijna genoegen nemen met de ambachtelijke, in zijn netje gesnoerde worst die altijd in een hoekje van mijn gedachten hangt. Een rosette de Lyon , een cervelaatachtige worst met onregelmatige vormen, heel droog en grof gehakt. Elk plakje smelt een beetje op je tong voordat je erop kauwt om de volle smaak ervan tot uitdrukking te laten komen. Dat genoegen is ook iets heiligs, een fetisj waarvan de geschiedenis bijna veertig jaar teruggaat. Ik was nog op de leeftijd van snoepjes maar gaf al de voorkeur aan vleeswaren, en het was de verpleegster van mijn opa van moederskant opgevallen dat ik haar bij al mijn bezoekjes in het sombere appartement aan de boulevard Raspail schattig slissend om worst vroeg. Die slimme verzorgster, bedreven in het aanmoedigen van de gulzigheid van kinderen en oudjes, sloeg ten slotte twee vliegen in één klap door mij een worst te geven en met mijn opa te trouwen, vlak voor zijn dood. Mijn blijdschap vanwege dat geschenk was net zo groot als de ergernis die het verrassingshuwelijk bij de familie teweegbracht. Van mijn opa heb ik alleen nog maar een tamelijk vaag beeld, een in het halfdonker liggende figuur met het strenge gezicht van de Victor Hugo die destijds op de briefjes van vijfhonderd oude francs stond. De ongepaste worst zie ik nog veel beter voor me, te midden van mijn dinky toys en mijn kinderboeken. Ik ben bang dat ik nooit een lekkerdere zal eten.