Стефан Гейм - Агасфэр (Вечны Жыд)

Калі ты можаш своечасова сабраць і апрацаваць матэрыял, мы маглі б рэалізаваць яго ў наступным годзе на канферэнцыі ў Маскве. Навука перад фактам абвастрэння класавай брацьбы таксама не павінна стаяць убаку, яна павінна заняць партыйную пазіцыю.

З сацыялістычным прывітаннем

Вюрцнер

кіраўнік аддзела

Міністэрства вышэйшай і

праф. школьнай адукацыі

Геру

праф. Ёханаану Лёйхтэнтрагеру

Hebrew Univercity

Jerusalem

Israel

17 сакавіка 1980

Шаноўны гер калега!

Хто б мог падумаць, што з Вашых першых кароткіх заўваг што да фрагмента пра так званага Вечнага Жыда з маёй кнігі «Самыя вядомыя іудэа-хрысціянскія міфы ў святле прыродазнаўчага і гістарычнага пазнання» можа развіцца такое цікавае і інструктыўнае карэспандаванне, за якім з неаслабнай увагай будзе сачыць і мой калектыў. Я заўсёды трымаўся таго погляду, што навукоўцы нават тады, калі яны светапоглядна моцна дыферэнцыраваныя, могуць паразумецца адзін з адным у вобласці сваіх распрацовак, і з Вашага апошняга пісьма я з задавальненнем убачыў, што тут нам удалося крышачку пахіснуць Вашу пазіцыю.

Вы, у кожным разе, згодныя, што персідскі цар Агасфер не ідэнтычны Вашаму сябру, уладальніку шавецкай крамы; гэта, прынамсі, скрэслівае добрых 400 гадоў з жыцця апошняга. Як што далей вынікае з рукапісу 9QRes, якому Вы надаяце такую вагу, у сувязі з «Настаўнікам справядлівасці» і «Князем цэлай абшчыны» гаворка ідзе пра дзве чалавечыя істоты, а не пра шматкроць паўторанага альбо вечнага духа. Вы з поўным правам указваеце, паважаны гер калега, на рэалізм адной часткі цытаванага Вамі верша. Тым не меней мы мусім канстатаваць, што ўсё астатняе напісана ў такой звышвысокай форме, што акрамя аднаго месца наўрад ці прасвечваюцца якія-небудзь рэальныя факты. Відавочна ў абшчыне Кумран верылі, як, зрэшты, Вы і самі згадваеце, у двух месій, і аўтары цытаванага Вамі рукапісу паведамляюць, як яны паміж сабою спрачаюцца. Літаральны змест спрэчкі, на шчасце, перададзены вельмі натуральна, і ўсё ў ёй стасуецца з вельмі натуральнымі рэчамі. Мы трымаемся думкі, што абодва нібыта месіі альбо проста былі мазурыкі, якія, скарыстаўшыся прымхлівымі інстынктамі членаў абшчыны, працавалі рука ў руку, альбо, што перад фактам абсалютна правільна ацэньваных Вамі істэрычных настрояў у прамежку часу паміж 1 ст. і 2 ст. паводле нашага летазлічэння, найпраўдападобней былі параноікі. Тое, што махляры часта сварыліся, зразумела; але ж таксама і параноікі, з якіх кожны лічыць сябе вялікім, будзь тое Напалеонам альбо месіяй, таксама часта спрачаюцца і павінны быць па магчымасці ізаляваныя.

За параною, прынамсі, у «Князя абшчыны», далей гавораць і яго выразна акрэсленыя ваенна-рэлігійныя шалы. Паколькі дух гэтай адзначанай 9QRes асобы таксама, як і Агасфер, неўміручы, я даручыў двум маім супрацоўнікам пашукаць у Бібліі, апокрыфах і іншых пісаннях падобнага роду выказванняў іншых габрэйскіх персаналіяў. Іх мы, як толькі наша праца дасягне пэўнага пункту, ахвотна прадаставім у Ваша распараджэнне; магчыма, і Вы маглі б са скарбніцы Вашых ведаў даць нам адпаведныя інфармацыі.

Чакаю Вашага адказу і па-сяброўску вітаю Вас

Адданы Вам

(праф. д-р Dr.h.c.)

Зігфрыд Байфус

Інстытут нав. атэізму

Берлін, сталіца ГДР

Ліст, які доктар Лютэр сунуў у руку юнаму Айцэну, адрасаваны галоўнаму пастару Эпінусу ў саборы сьв. Пятра ў горадзе Гамбургу, добра заклеены й прыпячатаны асабістай пячаткай Лэтэра. Але Айцэну пячэ пісьмо ў кішэні, і чым далей ён ад'язджае, тым гарачэй. Да Рослава на Эльбе ён яшчэ трывае, расказваючы спадарожніку пра сваю ранішнюю казань; ён яшчэ выдатна трымае ўсё ў памяці, як жыды, поўныя гардыні, пыхі й нявер'я, жывуць сярод нас, і ня з працы, а з махлярства, пры гэтым з тых, з каго яны дзяруць, а менавіта з гояў, яшчэ й зьдзекуюцца й праклінаюць іх; і пра тое, што паводле права зь імі трэба было б зрабіць. Але ўжо ў Цэрбсьце, Ангальцкім, сядаючы на каня пасьля неспакойнай ночы, ён ў нясьцерпе кажа Лёйхтэнтрагеру:

— Скажы мне, Гансе, якая ў чалавека самая-самая дарагая даброць, якое ён павінен трымацца, нягледзячы на ўсе спакусы?

Лёйхтэнтрагер пачэсвае гарбок, мабыць набраўся-такі блох на цэрбсцкім начлезе, і сузірае ландшафт, зялёныя дрэвы, у якіх так весела грае гульлівае сьвятло, палеткі навокал, усе дагледжаныя, дабраславёная мясцовасьць, толькі людзі не выглядаюць на дабраславёных, якім добра жывецца на сьвеце; у прыстойнай дзяржве з прыстойнымі носьбітамі гонару, там народ водзяць на кароткай шворцы.