Уладзімір Някляеў - Лабух

Не, я не рэфлексую і не пытаюся, ці так жыў, ці тое рабіў, скарыстаў альбо прамінуў кожны, які здараўся, шанец... Я кінуў тузаць сябе няздзейсненым, уцяміўшы аднойчы, што не ведаю і ніколі не буду ведаць, як магло быць інакш?.. Можна хіба што ўявіць, як яно магло быць, ды гэтаксама можна ўявіць інакшым і тое, што ёсць.

Кожны мае, што мае, жадаючы большага, але змучваць сябе пытаннямі, што б сталася і як, каб павярнулася не гэтак і не так — без толку. У ланцужку выпадковасцей, якія вызначаюць шлях і называюцца лёсам, ранейшае звяно не замяніць пазнейшым. Яны ўсе — адно да аднаго, і кожнае — на месцы. Таму, жадаючы чаго заўгодна, трэба ўмець прымаць непазбежнае.

Я не кажу пра смерць. І Адажыа Дзесятай сімфоніі не пра смець, хоць музыка знемагае — так развітваецца... Нібы на мяжы свету таго шкадуе пра ўсё, што не спраўдзілася на гэтым.

Ведаеш, што я пастанавіў сабе, Лі-Лі?.. Калі дасюль я жывы, калі магу шкадаваць і не шкадаваць пра нешта ўяўнае, што не здзейснілася, дык усё ў маім жыцці хай і не так, як найлепш, але і не горш ад таго. Усё, як мае быць, і правільна ўсё шанцы скарыстаныя і не скрыстаныя, бо той шанец, які я прамінуў, не скарыстаўшы, мог стаць апошнім. І хай нават да жалезных звенняў ланцужка датачылася б залатое, ды што з ягонага бляску, калі б ланцужок на ім, на тым звяне залатым, і абарваўся б?..

Ты разумееш, пра што я, Лі-Лі? Гэта так проста... І ці не можа быць, што ты апошняе, бліскуча-залатое звяно ў ланцужку — і вырываешся з мяне, з ланцужка, з лёсу, каб нехта з нас, ты альбо я, не скарысталі небяспечны шанец?.. Аднолькава ўяўны і рэальны, бо ў ім напружанне — на разрыў, бо ў ім ты — з аднаго канца, з гэтага жыцця, а я — з канца другога, з жыцця таго. Як радыёла “Рыгонда”, пра якую ты ўсё пытаешся, чаму я яе не выкіну?

Я шмат чаго, амаль нічога не магу выкінуць, Лі-Лі.

Шмат чаго распавядаючы табе пра Марту, я мала, амаль нічога не расказваў пра Ніну. Адгаворваўся, што ўсё ты пра яе ведаеш, а насампраўдзе пра Ніну казаць цяжэй — з ёй у мяне болей таго, што не выкінуць. Пасля нябеснага палёту з Аннай Вазвышэнскай, шанцу кахання, шанцу аднолькава рэальнага і ўяўнага, пра які нават не скажаш, быў ён ці не, упушчаны ці скарыстаны, простым разводам з Нінай не абыйшлося. У ноч на той дзень, калі трэба было з’явіцца ў суд, каб нас развялі, Ніна ўстала з нашага сямейнага ложка, выйшла праз кухню, узяўшы нож, на балкон — і ўзрэзала сабе жывот. Спрабавала яшчэ і выкінуцца, але ўжо не здолела...

Шнар на жываце Ніны — разлом майго свету, Лі-Лі. Трэшчына, у якую, як іголка на старой кружэлцы, западае і западае памяць.

А што для мяне шнар на жываце Стэфы?.. Нічога. Толькі шнар. Зашыты разрэз чужога жыцця. Але, зачапіўшыся за яго, памяць паслізнулася — і ў разломы свайго свету, у трэшчыны майго жыцця я западаю і западаю.

Неяк трэба выбірацца. Суладзіцца з тым, што ёсць, чаго больш, чым дастаткова, каб не самоціцца па страчаным і няздзейсненым. Пакінуць для музыкі сум пра былое.

Я б мог і не ажаніцца ні з Нінай, ні з Мартай. Мог не ўзляцець з Аннай, не доўжыць палёты з табой... Зусім не цяжка ўявіць, што гэтага магло не быць, але яно сталася — і не быць ужо не можа. Калі нават прамінула і страцілася... Пашарпалася і падрапалася, як старая кружэлка.

Радыёла “Рыгонда”, на якую паставіў я кружэлку, таксама старая, і музыка старажытная, даўняя-даўняя, бо Малер — апошняя музыка Еўропы. Былі пасля Дэбюсі, Стравінскі, толькі гэта ўжо хоць і Еўропа, але Амерыка. Калі можна так сказаць.

На ўскрайку Еўропы і на сконе яе музыкі Агінскі паспеў яшчэ напісаць свой паланэз. Агінскі, канечне, не Малер, гэта музыка апошняга балю на крэсах сыходзячай Еўропы, Лі-Лі, хоць Крабіч будзе даводзіць, што найвялікшая. Крабіч ва ўсёй музыцы толькі і трызніць паланэзам Агінскага, і ўлюбёны ў яго таму, што Агінскі для Крабіча — беларус. Ну, жыў у фальварку ў Залессі, дык і беларус, і малайчына. На Малера Крабіч пацепвае плячыма, а пра Бетховена кажа, што Бетховен — глухі казёл. Бо як так: немец, а паланэз напісаў для рускай імператрыцы, для заваёўніцы?.. “Еўропа кінула Беларусь пад ногі Расеі з паланэзам Бетховена! — крычыць Крабіч. — А з паланэзам Агінскага мы ў Еўропу вернемся!..”

Можа быць, толькі куды вяртацца, калі Еўропы паланэзаў даўно няма і ніколі болей не будзе?.. Я кажу Крабічу, што Бетховен чуць не чуў нічога пра Беларусь, краіны, назвы такой не ведаў, для яго Еўропа на ўсходзе Нямеччыны, на ўзмежжы Польшчы канчалася, а Крабіча на вілы ўздымае: “Глухі казёл”.

Пра Бетховена — глухі казёл, як табе такое, Лі-Лі?.. І ўсё— з глыбіннай лютасці, з нацыянальнай няздзейсненасці, няспраўджанасці... А як спраўдзіцца?.. Магчыма, каб у нас , у беларусаў, былі Бетховен ці Малер, дык былі б і мы, беларусы. Хоць хутчэй за ўсё Бетховена з Малерам у нас бы забралі. Ці палякі, ці літоўцы, ці рускія...